W ostatnich dniach marca w Rogowie odbędzie się konferencja pt. „Aktywne Metody Ochrony Przyrody w Zrównoważonym Leśnictwie”, a jej temat przewodni dotyczy powiązania między zarządzaniem ekosystemami leśnymi a zachowaniem populacji leśnych.
Ptaki stanowią bardzo istotny składnik różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych, a jednocześnie gospodarka leśna wpływa na funkcjonowanie ptasich populacji. Już prawie od 30 lat tworzone są w lasach strefy ochronne dla niektórych gatunków, co w ocenie ornitologów sprzyja zachowaniu ich populacji w dobrej kondycji. Obecnie w Lasach Państwowych jest 3256 stref ochronnych o łącznej powierzchni 165 749 ha, w tym 67 722 ha ochrony całorocznej. Mankamentem tego rodzaju ochrony jest ustawowa obligatoryjność ich konsekwentnego egzekwowania, w połączeniu z długotrwałym utrzymywaniem i niejasnymi zasadami gospodarowania w drzewostanach ze strefami.
W Polsce niemal wszystkie gatunki ptaków podlegają ochronie, zgodnie z ustawą o ochronie przyrody oraz rozporządzeniem o ochronie gatunkowej dziko żyjących zwierząt. Niezależnie od krajowych form ochrony, dziko żyjące ptaki chronione są na mocy Dyrektywy Ptasiej Unii Europejskiej, a narzędziem tej ochrony jest wyznaczanie obszarów specjalnej ochrony ptaków (OSO) Natura 2000. Przy ich typowaniu stosowano naukowe kryteria, wskaźniki opracowane przez BirdLife International. OSO zlokalizowane na gruntach LP zajmują powierzchnię 1 126 000 ha, co stanowi 15,1 % powierzchni zarządzanej przez Lasy Państwowe.
Implementacja prawa obowiązującego w UE do prawa krajowego powoduje liczne obostrzenia i stawia dodatkowe wyzwania dla leśników, przyrodników i służb ochrony przyrody. Przykładowo, zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji z 2008 roku, plany urządzania lasu 382 nadleśnictw "naturowych" muszą być poddane tzw. strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko. Może to oznaczać częściowe podporządkowywanie celów i zasad gospodarczo-hodowlanych priorytetom ochrony niektórych gatunków ptaków. Podobnie w przypadku planów zadań ochronnych powinny one uwzględniać konkretne propozycje działań dla ptaków. W praktyce jednak wciąż niejasne są kryteria określające, jakie działania gospodarcze oraz ochronne mogą być realizowane na konkretnych obszarach ochrony ptaków na terenach leśnych.
Dyrektywa Ptasia UE zobowiązała państwa członkowskie nie tylko do ochrony ptaków, lecz również do gromadzenia danych o zmianach stanu ptasich populacji. Monitoring jest obecnie integralnym elementem współczesnego systemu ochrony i zarządzania zagrożonymi populacjami zwierząt; np. dzięki wiedzy o zmianach liczebności i innych wskaźnikach stanu populacji ptaków możliwa jest ocena właściwego stanu ich ochrony (favourable conservation status) i proponowanie konkretnych zabiegów z zakresu ochrony czynnej. W dalszej perspektywie ocenie podlega również skuteczność podejmowanych metod ochrony cyklicznie raportowana do Komisji Europejskiej (najbliższy raport jest planowany na 2013 rok).
W ciągu kilku ostatnich lat nastąpił znaczny wzrost oczekiwań i wymagań w zakresie ochrony przyrody i ptaków na terenach zarządzanych przez Lasy Państwowe. Często jednak te same tereny objęte są różnego rodzaju formami ochrony i działań gospodarczych o sprzecznych zaleceniach, co powoduje chaos w zarządzaniu, realizowaniu czynnej ochrony i kompetencjach poszczególnych jednostek.
Intencją organizatorów Konferencji jest konstruktywna wymiana poglądów i doświadczeń wśród wszystkich zajmujących się z
Planowane sesje tematyczne:
1. Ochrona strefowa ptaków – skuteczność i problemy z jej stosowaniem.
2. Obszary Specjalnej Ochrony Ptaków – plany zadań ochronnych, terminy wdrożenia, konsekwencje gospodarcze, finansowe i ochronne.
3. Kryteria oceny stanu zachowania siedlisk ptaków z załącznika I DP.
4. Przykłady praktycznych zaleceń i działań ochronnych dotyczących wybranych gatunków ptaków leśnych.
5. Narzędzia planistyczne, które mogą być wykorzystane dla ochrony ptaków w lasach (np. plany urządzenia lasu, plany zagospodarowania przestrzennego gmin).
6. Inwentaryzacja i monitoring ptaków – kluczowe elementy zarządzania ich populacjami.
7. Cele tworzenia strategii i planów ochrony krajowych populacji ptaków – praktyka ochronna i legislacyjna.
8. Formy i zakresy współpracy środowisk i instytucji działających na rzecz ptaków.
Pytania kluczowe:
1. Jaka jest skuteczność ochrony strefowej? Czy i jakie prace leśne w przypadku konkretnych gatunków można w strefach wykonywać? Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby można było strefę odwołać?
2. Jakie prace leśne prowadzone w okresie rozrodu ptaków nieobjętych ochroną strefową nie są szkodliwe dla zachowania ich populacji?
3. Jaki jest obecny stan zachowania raportowanych do UE gatunków ptaków na obszarach specjalnej ochrony ptaków znajdujących się na terenach leśnych?
4. Jakie konkretnie zadania i modyfikacje gospodarki leśnej w przypadku podlegających raportowaniu do UE gatunków ptaków na terenach leśnych są podejmowane, a jakie powinny być, aby zachować właściwy stan ich ochrony?
5. Kto odpowiada za bezpośrednie działania zmierzające do zachowania lub odtworzenia właściwego stanu ochrony w przypadku populacji ptaków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty?
6. Jak powinna wyglądać kompensacja przyrodnicza dla obszaru ptasiego Natura 2000?
7. Jak rozstrzygać sytuacje konfliktowe w przypadku nakładania się obszarów ptasich i siedliskowych i czasami odmiennych zaleceń ochronnych dla utrzymania ptaków oraz zaleceń dla utrzymania siedlisk i innych gatunków "naturowych"?
8. W jakim zakresie można udoskonalić współpracę pomiędzy Lasami Państwowymi, Regionalnymi Dyrekcjami Ochrony Środowiska, Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska, a także instytucjami oraz organizacjami pozarządowymi zajmującymi się ochroną ptaków w Polsce?
Szczegóły na stronie Organizatora.
Dyrektywa Ptasia UE zobowiązała państwa członkowskie do ochrony ptaków i gromadzenia danych o zmianach stanu ptasich populacji. / Fot. Mika Laukkanen, www.sxc.hu
