Olsztyńskie Centrum Edukacji Ekologicznej zaprasza uczniów szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, ośrodków szkolno-wychowawczych, młodzieżowych ośrodków wychowawczych oraz przedszkola do II edycji wojewódzkiego konkursu „Lapidarium (ogródek petrograficzny) jako ośrodek edukacji geologicznej i środowiskowej”.
Lapidarium (ogródek petrograficzny) jako ośrodek edukacji geologicznej i środowiskowej
Czas, czas geologiczny patrzy na nas ze skał jak z żadnych innych form krajobrazu. Młodość Ziemi i tryskająca z niej świeżość jest w glebach i drzewach, a jej sędziwy wiek tkwi w skałach.
amerykański przyrodnik John Burroughs
Lapidarium (łac. lapidarius – kamienny) – miejsce przechowywania i prezentowania zgromadzonych okazów kamieni naturalnych i kamiennych fragmentów rzeźb, nagrobków, pomników, elementów pochodzących z zabytkowych budowli. Ekspozycja może znajdować się na wolnym powietrzu lub w zamkniętym pomieszczeniu (muzeum, galeria, park, dziedziniec). Pierwsze lapidaria powstały w okresie renesansu, upowszechniły się w XIX wieku.
Szkoła może zorganizować lapidarium (ogródek petrograficzny), które będzie ciekawym muzeum geologicznym pod otwartym niebem i zgromadzić w nim różne skały będące bogactwem naszego regionu, pozostawione przez lądolód. Będzie ono stanowić ciekawy ośrodek edukacji geologicznej i środowiskowej do poznawania przyrody nieożywionej.
Wiele osób uważa, że skałom nie warto poświęcać większej uwagi, gdyż nie ma w nich nic ciekawego. Ale, to na czym żyjemy jest w dużej części zbudowane właśnie z tych materiałów. W skałach „zaklęte” jest kilka miliardów lat istnienia życia na Ziemi. Skały to także surowce mineralne. Stanowią one pierwotne podłoże gleb. Właściwie w każdym mieście można znaleźć interesujące przykłady skał użytych do upiększenia czy konstrukcji budowli. Wystarczy uważnie przyjrzeć się mijanym codziennie budowlom. Jeśli chcemy obcować z historią geologiczną Pojezierza Mazurskiego, zorganizujmy geologiczne lapidarium.
Utworami dominującymi na Pojezierzu Mazurskim są osady plejstoceńskie. Składają się na nie osady morenowe pozostawione przez lądolody oraz fluwioglacjalne (wodnolodowcowe), którymi są: gliny zwałowe, mułki, iły, żwiry i piaski. Natomiast podczas interglacjałów (okresów międzylodowcowych) tworzyły się osady organiczne, jak torfy, gytie, (ze szczątków roślinnych lub zwierzęcych) oraz mineralne osady jeziorne i rzeczne (kreda jeziorna, piaski, mułki i iły).
Uczniowie w trakcie zajęć terenowych mogą dokonać wyboru ciekawych znalezionych egzemplarzy wyróżniających się typowymi dla danego rodzaju skał cechami. Najczęściej spotykane są różne odmiany granitów i gnejsów. Szybko się jednak okaże, ze „kandydatów” do lapidarium będzie wielu, gdyż spotkamy się z wielką różnorodnością barw i struktur skał należących do tego samego typu. Warto także poświęcić trochę czasu na znalezienie porfirów, kwarcytów czy piaskowców.
Głazy są pospolitym składnikiem osadów lodowcowych różnego rodzaju moren i osadów wodnolodowcowych.
W żwirowniach i piaskowniach (tj. kopalniach odkrywkowych żwiru – kruszywa) możemy znaleźć nie tylko głazy różnej wielkości, ale przede wszystkim skały osadowe, którymi są też piaski, żwiry.
Wybierając poszczególne głazy przewidziane do umieszczenia w ogródku petrograficznym, należy brać pod uwagę techniczne możliwości ich późniejszego przeniesienia na teren szkoły. Najczęściej występujące na terenie pojezierzy skały charakteryzują się gęstością od 2,6 do 3,0 g/cm3. Oznacza to, że wydawałoby się niewielki, okaz o objętości na przykład 0,5 m3 waży około 1,5 tony. Nieodzowna będzie więc pomoc, na przykład rodziców czy zaprzyjaźnionej ze szkołą firmy budowlanej,
w zorganizowaniu załadunku i transportu trofeów.
Kolejną sprawą po ustaleniu, iloma i jakimi okazami możemy dysponować, jest opracowanie planu rozmieszczenia poszczególnych głazów, skał osadowych w tworzonej kolekcji. Warto ustawić je tak, aby w sposób wyrazisty wyeksponować różnice w budowie poszczególnych rodzajów skał. Granity warto zgrupować obok siebie, podobnie gnejsy czy porfiry. Piaski, żwiry, glinę, torf można umieścić np. w specjalnych skrzynkach, czy większych gazonach. Dzięki temu łatwo będzie zauważyć, że każda z tych grup, mimo swojej różnorodności, różni się w sposób zdecydowany od innych. Planując kompozycję kolekcji, warto również uwzględnić wielkość i barwę poszczególnych okazów tak, by stanowiła ona także atrakcyjny wizualnie element otoczenia szkoły.
Ostatnim etapem jest wykonanie tablic lub tablicy informacyjnej, zawierającej dane dotyczące zebranych okazów skał. Niezbędne podanie jest takich informacji, jak rodzaj skały (ewentualnie odmiana), jej skład, pochodzenie i wiek. Można również zamieścić uwagi o rozpowszechnianiu danego rodzaju skały w najbliższej okolicy czy też najczęściej spotykanych zastosowaniach.
Utworzenie szkolnego lapidarium wymaga sporego nakładu pracy, ale będzie ono stanowić trwały element wyposażenia szkoły oraz zagospodarowania jej otoczenia. Nie musimy się przy tym martwić, że nasze okazy ulegną z czasem zniszczeniu – przecież przetrwały one długą podróż z odległych terenów dalekiej północy. |
O konkursie
Przedmiotem konkursu jest stworzenie lapidarium (czyli kolekcji skał), które będzie pełnić funkcję dydaktyczną i stanowić trwały element zagospodarowania otoczenia placówki. Tematyka konkursu związana z poznawaniem przyrody nieożywionej, a szczególnie z zakładaniem lapidariów geologicznych, jest innowacyjna. Przykładem mogą być lapidaria utworzone przez Muzeum Geologiczne Oddziału Świętokrzyskiego Państwowego Instytutu Geologicznego oraz Muzeum Ziemi PAN w Warszawie .
Wiele lapidariów utworzyły szkoły i przedszkola z Warmii i Mazur w roku szkolnym 2009/2010. Mogą one być inspiracją do dla uczestników konkursu .
Przedmiotem konkursu jest stworzenie lapidarium (ogródka petrograficznego), które będzie pełnić funkcję dydaktyczną i stanowić trwały element zagospodarowania otoczenia placówki. Konkurs finansowany jest ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie.
Konkurs ma na celu poszerzenie wiedzy uczestników o przeszłości geologicznej, zainteresowanie różnorodnością skał, doskonalenie umiejętności prowadzenia obserwacji i rozpoznawania najpospolitszych skał występujących na Pojezierzu Mazurskim oraz rozwijanie emocjonalnej więzi z najbliższym środowiskiem.
Konkurs skierowany jest do uczniów i nauczycieli szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, ośrodków szkolno-wychowawczych, młodzieżowych ośrodków wychowawczych oraz przedszkoli zainteresowanych tematyką konkursu. W konkursie mogą wziąć również przedszkola.
Warunki uczestnictwa w konkursie
1. Zadaniem uczestników konkursu jest dokonanie wyboru terenu w pobliżu szkoły w celu utworzenia lapidarium (ogródka petrograficznego) – kolekcji skał.
2. Zebranie różnych typów petrograficznych skał (magmowe, osadowe, metamorficzne) do lapidarium. Wykonanie tablic lub tablicy informacyjnej, zawierającej dane dotyczące zebranych okazów skał (np.: rodzaj skały, jej skład, pochodzenie i wiek, zastosowanie).
3. Systematyczne dokumentowanie zdjęciami procesu urządzania kolekcji skał.
4. Przygotowanie pisemnego sprawozdania (według wzoru) i dokumentacji zdjęciowej na płycie CD (tekst w formacie Word i osobno podpisane zdjęcia – w jak najlepszej rozdzielczości – w formie pliku o rozszerzeniu jpg).
Harmonogram konkursu
1. Czas trwania konkursu do 15 czerwca 2011 r.
2. Przesłanie sprawozdania na płycie CD (tekst w formacie Word i osobno podpisane zdjęcia – w jak najlepszej rozdzielczości – w formie pliku o rozszerzeniu jpg)
do 15 czerwca 2011 r. pod adres: Olsztyńskie Centrum Edukacji Ekologicznej przy Warmińsko-Mazurskim Ośrodku Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie;
ul. Głowackiego 17, 10-447 Olsztyn, z dopiskiem „Lapidarium geologiczne”.
3. Wyniki konkursu ogłoszone zostaną we wrześniu 2011 r. na stronie internetowej Warmińsko-Mazurskiego Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Olsztynie www.wmodn.olsztyn.pl (link Olsztyńskie Centrum Edukacji Ekologicznej).
Nagrody
• Kapituła konkursu przyzna dla placówek nagrody – stacje pogody oraz wyróżnienia.
• Dla placówek przewidziane są CERTYFIKATY W FORMIE PAMIĄTKOWYCH TABLIC, które przyznane będą przez Państwowy Instytut Geologiczny PiB Oddział Geologii Morza w Gdańsku, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Olsztynie i Olsztyńskie Centrum Edukacji Ekologicznej. Tablice szkoła będzie mogła przymocować (wmurować) na jednym z większych głazów lub w innym miejscu lapidarium. (Wartość tablicy mosiężnej wynosi 1 000 zł).
• Dla wszystkich szkół uczestniczących w konkursie przewidziane są dyplomy.
• Organizatorzy zastrzegają sobie prawo innego podziału nagród.
Przeznaczenie prac
1. Nadesłane sprawozdania z dokumentacją zdjęciową na CD nie będą zwracane autorom.
2. Udział w konkursie jest jednoznaczny z udzieleniem przez autorów prac prawa do nieodpłatnego ich wykorzystania przez Organizatorów, w celu publikacji na stronie internetowej i wykorzystania do celów dydaktycznych.
Informacje na temat konkursu
Informacji na temat konkursu udziela: Alicja Szarzyńska – Olsztyńskie Centrum Edukacji Ekologicznej, tel. 89 522 85 11, tel. kom. 500435688, [email protected] lub [email protected]
Źródło informacji: OCEE
Przykłady lapidarium geologicznego utworzonego przez szkołę. / Fot. OCEE
Przykłady lapidarium geologicznego utworzonego przez szkołę. / Fot. OCEE
Przykłady lapidarium geologicznego utworzonego przez szkołę. / Fot. OCEE
Przykłady lapidarium geologicznego utworzonego przez szkołę. / Fot. OCEE
Kolekcja skał budowlanych Polski oraz kolekcja pomnikowych głazów narzutowych. / Fot. Marek Wierzbicki, Muzeum Ziemi PAN w Warszawie
Lapidarium Muzeum Geologicznego: w specjalnych skrzyniach znajdują się piaski, żwiry, gliny i torfy. / Fot. Państwowy Instytut Geologiczny, Oddział Świętokrzyski
