Światowy Dzień Ochrony Obszarów Wodno-Błotnych, który obchodziliśmy we wtorek 2 lutego to bez wątpienia jeden z ważniejszych dni celebrowanych w „przyrodniczym kalendarzu”, obchodzony celem uczczenia i upamiętnienia uchwalenia Konwencji Ramsarskiej.
To porozumienie, którego ideą była ochrona i zachowanie w niezmienionym stanie siedlisk podmokłych, to jeden z najważniejszych międzynarodowych aktów prawnych, które odgrywają ogromną rolę w ochronie polskich obszarów wodnych i błotnych, takich jak np. Słowiński Park Narodowy. Trudno przecenić znaczenie "hydrologicznej osnowy" SPN, zważywszy na fakt, iż Park ten cechuje najwyższy, wśród polskich parków, udział ekosystemów wodnych w całkowitej powierzchni.
Temat tegorocznych obchodów – relacja Mokradła i Lasy – podjęty został nieprzypadkowo. Wyrazem szczególnego zainteresowania i wagi, jaką przywiązuje się do lasów i spełnianej przez nie roli na Ziemi, stało się wezwanie, skierowane do wszystkich państw członkowskich podczas 61 sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Istnieje potrzeba kształtowania świadomości społecznej w zakresie korzyści płynących z właściwej ochrony ekosystemów leśnych, a także kluczowej roli, jaką odgrywają w sieci powiązań ekologicznych. Pokłosiem podjętej dyskusji jest uznanie roku 2011 Międzynarodowym Rokiem Lasu.
W 2011 roku obchody Międzynarodowego Dnia Obszarów Podmokłych koncentrują się więc na prezentacji ekosystemów leśnych, których funkcjonowanie w szczególny sposób zależne jest od wody, takich jak bór bagienny, brzezina bagienna, czy ols. Jest to także odpowiedni czas na identyfikację czynników, jakie w sposób bezpośredni lub pośredni mogą zagrażać trwałości tych wrażliwych zbiorowisk. Jak szacuje sekretariat Ramsar – ponad 53% "rezerwatów" objętych Konwencją, pozostaje w ścisłym związku z zalesionymi terenami podmokłymi.
Dlaczego niszczymy lasy? Istnieje wiele powodów, dla których cenne powierzchnie leśne ulegają degradacji. Nadmierne pozyskiwanie drewna (różne gałęzie przemysłu, m.in. papierniczy; wzrastające zapotrzebowanie na ten cenny materiał w budownictwie), pozyskiwanie nowych gruntów dla rolnictwa i akwakultury oraz terenów pod coraz mocniej rozwijające się obszary miejskie, często niewłaściwe metody gospodarowania tymi gruntami. Pośrednio degradacja ta następować możne z innych powodów – chociażby nadmiernego poboru wody.
Pomimo stosunkowo dużej powierzchni leśnej na Ziemi (ok. 31% całkowitej powierzchni lądowej i około 0,6 ha/osobę) ogólne tempo utraty lasów jest wysokie – blisko 130000 km2 lasu zostało zniszczone każdego roku w latach 2000-2010. Dlaczego lasy są tak cenne? O tym jak cenne są ekosystemy leśne świadczą możliwości ich wykorzystania – pomijając drewno jako budulec – dostarczają one m.in. takich produktów jak owoce, miód, rośliny lecznicze, czystą wodę, a także stanowią środowisko życia wielu gatunków zwierząt. Tereny leśne spełniają również istotne funkcje społeczne – zapewniając na przykład funkcje rekreacyjne.
W czasach, gdy coraz silniej rysują się skutki niewłaściwych działań podejmowanych przez człowieka, przejawiających się w chociażby coraz częstszych i gwałtownych zjawiskach nierzadko o charakterze kataklizmu, leśne zbiorowiska spełniają niezwykle ważną i trudną do obiektywnej wyceny rolę. Szereg wymiernych korzyści to m.in. ochrona przeciwpowodziowa, ochrona przed silnym wiatrem, erozją gleb, zanieczyszczeniami, lawinami w górach, burzami w obszarach przybrzeżnych.
Lasy odgrywają ważną rolę w łagodzeniu zmian klimatycznych, uczestnicząc w globalnym obiegu wody. W zlewni lasy odgrywają podwójną rolę – zarówno jako istotna część obiegu wody, jak i jej poważny magazyn. Naturalne lasy łęgowe występujące wzdłuż lub wokół rzek, strumieni i jezior spełniają istotne funkcje ochronne – minimalizacja erozji, przechwytywanie osadów przed dostaniem się do wody, zmniejszanie prędkości wody po burzy, usuwanie szkodliwych substancji (np. nawozów sztucznych i pestycydów), zapewnianie cienia – zmniejszając w ten sposób temperaturę wody; dostarczanie materii organicznej (liści i owoców), która wchodzi do wodnego łańcucha pokarmowego.
Jest oczywistym, że zalesione tereny podmokłe pozostają ponadto niezmiernie ważnym "magazynem" węgla – ich zniszczenie może uwolnić ogromne ilości tego pierwiastka do atmosfery, eliminując jednocześnie możliwość wychwytywania dwutlenku węgla w przyszłości i przyczyniając się do nasilenia skutków zmian klimatu.
Dzisiaj, w miarę wzrostu populacji oraz kreowania stylu życia coraz bardziej wymagającego wody, jej dostępność czy w skrajnych przypadkach brak, staje się ważnym światowym problemem. Dostarczanie wody zależy od stanu terenów podmokłych, co wymusza na nas podejmowanie działań mających na celu ich wsparcie i ochronę.
Źródło: Słowiński Park Narodowy
