Polska, tak jak inne kraje członkowskie UE, zobowiązała się do osiągnięcia poziomu recyklingu na poziomie minimum 55% odpadów do 2025 roku, do roku 2030 – 60%, a do 2035 roku – 65%. Unijne przepisy regulują także ile maksymalnie odpadów może trafiać na składowiska. W 2035 r. ma to być nie więcej niż 10% zbieranych odpadów komunalnych.
Około 30% odpadów komunalnych nie nadaje się do odzysku i recyklingu. Nie wolno ich także składować. Jedyną zgodną z prawem formą zagospodarowania tzw. frakcji kalorycznej odpadów komunalnych jest odzysk energii. Dokonuje się go w instalacjach termicznego przekształcania odpadów komunalnych (ITPOK).
Moce przerobowe istniejących w Polsce instalacji ITPOK i cementowni (w których także można wykorzystywać potencjał energetyczny odpadów) są zdecydowanie zbyt małe, by zaspokoić potrzeby związane z zagospodarowaniem tej części odpadów komunalnych. Konieczne są zatem inwestycje – budowa nowych i rozbudowa istniejących instalacji odzysku energii.
ITPOK muszą spełniać bardzo rygorystyczne normy środowiskowe. W uproszczeniu można przyjąć, że ich dopuszczalny poziom emisji musi być dziesięciokrotnie niższy niż elektrociepłowni konwencjonalnych. To jednak kosztuje i to sporo. Koszt budowy takich instalacji jest wielokrotnie wyższy. Inwestycje ITPOK często wymagają wsparcia finansowego ze środków publicznych. Wychodząc naprzeciw temu zapotrzebowaniu NFOŚiGW przeprowadził nabór wniosków o dofinansowanie w ramach programu priorytetowego „Racjonalna gospodarka odpadami”, część 3) Wykorzystanie paliw alternatywnych na cele energetyczne. Wnioski w ramach wspomnianego naboru można było składać od 6 grudnia 2021 r. do 30 grudnia 2022 r. Co istotne, z uwagi na bardzo duże zainteresowanie wnioskodawców zwiększono budżet programu. Pierwotnie planowano 1 mld zł na pożyczki i dotacje, następnie budżet zwiększono do 3 mld zł. Po zakończeniu naboru okazało się że zainteresowanie potencjalnych inwestorów było ponad trzykrotnie większe od alokacji programu. Ostatecznie ogłoszono, że pula środków wyniesie 6 mld zł (finansowanie ze środków Funduszu Modernizacyjnego).
Z dofinansowaniem
Dofinansowanie w ramach programu w postaci dotacji i pożyczek przeznaczyć można na budowę nowych, rozbudowę lub modernizację istniejących instalacji termicznego przekształcania odpadów. W instalacjach tych nie będą spalane odpady komunalne, tylko paliwo alternatywne (RDF i Pre-RDF) wytworzone z odpadów komunalnych. Instalacje wytwarzać będą energię w warunkach wysokosprawnej kogeneracji.
– Potwierdziło się przekonanie NFOŚiGW, że program odpowiada na realną potrzebę dalece niewystarczających zdolności przerobowych instalacji zagospodarowania wysokokalorycznej frakcji odpadów w Polsce – ocenił Dominik Bąk, wiceprezes zarządu NFOŚiGW.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że z Wielkopolski, która jest jedynym regionem z dwiema już funkcjonującymi instalacjami (Instalacja Termicznego Przekształcania Odpadów Komunalnych w Poznaniu oraz Zakład Termicznego Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych w Koninie) wpłynęło aż 5 wniosków dotyczących powstania nowych lub rozbudowy instalacji termicznego przekształcania odpadów. Jeśli chodzi o kwoty dofinansowania to w wielkopolskim zawnioskowano o dotacje na łączną kwotę ok 388,3 mln zł oraz o pożyczki na kwotę ok 1 mld 150 mln zł.
– Doświadczenia dwóch wielkopolskich instalacji przyczyniły się do dużego zainteresowania innych podmiotów z regionu – zarówno samorządów jak i podmiotów prywatnych dla budowy kolejnych ITPOK. Z reguły chodzi o instalacje nieco mniejsze – mówi Jarosław Roliński dyrektor Departamentu Ochrony Ziemi w NFOŚiGW i zauważa, że Wielkopolska jako region przodujący w zakresie termicznego przekształcania dostrzega, iż wybór tej właśnie technologii przetwarzania odpadów jest wyborem racjonalnym.
Z woj. wielkopolskiego w ramach wspomnianego programu wnioski złożyły:
- Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Gnieźnie Sp. z o.o.
- Miejski Zakład Gospodarki Odpadami Komunalnymi Sp. z o.o. w Koninie
- Recycling Park Sp. z o.o., Chodzież
- Energia Jarocin Sp. z o.o.
- Energetyka Cieplna Kępno Sp. z o.o.
Recycling Park Sp. z o.o.
Wniosek Recycling Park Sp. z o.o. dotyczy „Budowy Zakładu Odzysku Energii w miejscowości Kamionka”. Planowania wydajność w ramach tego projektu to 100 000 Mg/rok. Planowany koszt inwestycji to 804 567 974 zł (w tym złożono wniosek na 70 500 000 zł dotacji i 400 000 000 zł pożyczki). Spółka Recycling Park została powołana w celu realizacji inwestycji polegającej na budowie zakładu odzysku energii w drodze termicznego przekształcaniu odpadów komunalnych i jednoczesnym prowadzeniu działalności w zakresie wytwarzania energii elektrycznej i cieplnej („Zakład Odzysku Energii”). Recycling Park posiada nieruchomości o pow. 48,8 ha położone w miejscowości Kamionka (gmina Chodzież, województwo wielkopolskie,), na których planowana jest budowa Zakładu Odzysku Energii, a w dalszej kolejności realizacja szeregu innych przedsięwzięć w zakresie gospodarki odpadami, co zostało przewidziane w obowiązującym planie zagospodarowania przestrzennego. Spółka Recycling Park posiada wpis w Wojewódzkim Planie Gospodarki Odpadami zapewniający status RIPOK (Regionalna Instalacja Przetwarzania Odpadów Komunalnych). Ponadto projekt posiada decyzje środowiskową oraz prawomocne pozwolenie na budowę instalacji do termicznego przetwarzania odpadów o wydajności 100 tys. ton/rok.
Energia Jarocin Sp. z o.o.
Energia Jarocin Sp. z o.o. planuje „Budowę elektrowni w miejscowości Golina”. Wydajność instalacji w ramach tego projektu to 60 000 Mg/rok. Planowany koszt inwestycji to 389 295 000 zł (w tym złożono wniosek na 70 500 000 zł dotacji i 198 525 000 zł pożyczki). Realizacja tego projektu, oznaczałaby dla Jarocina i okolicznych miejscowości m.in. dodatkowe miejsca pracy i finansowy zastrzyk dla samorządu oraz możliwość skorzystania z ciepła produkowanego przez instalację przez mieszkańców Goliny. Elektrociepłownia zasilana paliwem alternatywnym miałaby być przeciwwagą dla węgla, co przełożyłoby się na ograniczenie emisji dwutlenku węgla.
Energetyka Cieplna Kępno Sp. z o.o.
Energetyka Cieplna Kępno Sp. z o.o. złożyła wniosek dotyczący dofinansowania „Budowy elektrociepłowni na paliwa alternatywne na ternie gminy Kepno”. Planowania wydajność w ramach tego projektu to 20 000 Mg/rok. Planowany koszt inwestycji to 181 917 050 zł (w tym złożono wniosek na 58 582 517 zł dotacji i 58 582 517 zł pożyczki).
Miejski Zakład Gospodarki Odpadami Komunalnymi Sp. z o.o. w Koninie
Z kolei wniosek Miejskiego Zakładu Gospodarki Odpadami Komunalnymi Sp. z o.o. w Koninie dotyczy „Rozbudowy Zakładu Termicznego Unieszkodliwiania Odpadów Komunalnych (ZUTOK) w Koninie o budowę drugiej instalacji Termicznego Przekształcania Odpadów (ITPO) RDF/preRDF z Odzyskiem Energii. Planowania wydajność w ramach tego projektu to 112307 Mg/rok. Planowany koszt inwestycji to 764 509 421 zł (w tym złożono wniosek na 100 000 000zł dotacji i 400 000 000 zł pożyczki). O statusie projektu tak mówi Andrzej Drewniak, prokurent MZGOK w Koninie Sp z o. o. – Miejski Zakład Gospodarki Odpadami Komunalnymi Sp. z o.o. w Koninie, mając na względzie wykorzystanie wytwarzanych paliw alternatywnych na cele energetyczne, przygotował kompletną dokumentację dla II linii technologicznej termicznego przekształcania odpadów powstających z odpadów komunalnych w mechaniczno-biologicznych instalacjach w promieniu 80-100 km od Konina. Spółka wystąpiła z wnioskiem o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz złożyła stosowny wniosek o dofinansowanie ze środków NFOŚiGW. W związku ze zmianami w ustawie o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, w których określono obowiązek zawarcia w MPZP terenów przeznaczonych na działalność instalacji OZE, na moment składania wniosków nie mogliśmy potwierdzić zgodności przedsięwzięcia z MPZP (procedura zmian w MPZP Miasta Konina jeszcze trwa). Z chwilą uchwalenia zmian w MPZP, będzie wznowiona procedura wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach (ze względu na brak zgodności przedsięwzięcia z MZP została zawieszona) – mówi Andrzej Drewniak i dodaje: – projektowane przedsięwzięcie jest aktualne, rozważamy inżynierię finansowania w oparciu o dodatkowe środki NFOŚiGW oraz z innych źródeł.
Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Gnieźnie Sp. z o.o.
Wniosek złożony przez Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej w Gnieźnie Sp. z o.o. dotyczył „Budowy instalacji do produkcji ciepła i energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji na terenie miasta Gniezna”. Zakładana wydajność tej instalacji to 26 631 Mg/rok. Instalacja ta miała kosztować 222 231 480 zł (w tym złożono wniosek na 88 685 000 zł dotacji i 91 991 000 zł pożyczki). Gniezno zrezygnowało, co prawda, z udziału we wspomnianym naborze, ale prawdopodobnie przyszłość tej inwestycji nie jest ostatecznie zamknięta.
Centrum Rozwoju Komunalnego S.A.
Instalacja spełniająca tzw. standardy BAT (Najlepsze Dostępne Techniki) ma powstać na terenie Ostrowa Wielkopolskiego – miałaby ona przekształcać rocznie w prąd i ciepło 22 000 Mg odpadów nienadających się do recyklingu i biomasy. Powstanie nowej elektrociepłowni, oprócz korzyści ekologicznych, przełoży się także na oszczędności dla miasta i mieszkańców. Elektrociepłownia zabezpieczy mieszkańców przed dalszymi podwyżkami opłat za odbiór i zagospodarowanie odpadów oraz wpłynie na obniżenie rachunków za ciepło i energię elektryczną.
– Inwestycja jest obecnie na etapie procedury formalno-prawnej związanej z uprawomocnieniem się decyzji środowiskowej i uzyskaniem pozostałych decyzji administracyjnych. To także okres prowadzenia konsultacji z mieszkańcami. Plany budowy elektrociepłowni produkującej tańszą energię z odpadów będą również tematem spotkania z przedstawicielami ostrowskich spółdzielni mieszkaniowych oraz zarządców nieruchomości – mówi Marek Karolczak, Prezes CRK S.A.
Międzychód
Powstania spalarni odpadów chcą również władze gminy Międzychód. W kwietniu zgodę na rozpoczęcie prac planistycznych w tym zakresie wydała Rada Miejska Międzychodu. W tym przypadku koncepcja dotyczy budowy instalacji o mocy 15 MW a jej budową miałaby zająć się firma prowadząca składowisko odpadów w Mnichach. Gmina miałaby udostępnić firmie grunt w okolicy dawnego wysypiska w Wiktorowie. Tam miałby trafiać RDF i być spalany, a powstające ciepło transportowane rurociągami i włączone do systemu miejskiego, którym zarządza Międzychodzkie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. Koszt budowy zakładu szacowany jest na 150 – 200 mln zł.
– Widzimy co dzieje się z tradycyjnymi surowcami energetycznymi, jak węgiel czy gaz ziemny, więc trzeba szukać alternatyw. My mamy ten surowiec pod nosem w Mnichach, więc to blisko. A do tego są inne korzyści, jak na przykład tańsze śmieci dla mieszkańców, czy też tańsze ciepło systemowe. To też czystsze środowisko, bo takie zakłady działają w najwyższych standardach – tłumaczył Krzysztof Wolny burmistrz gminy Międzychód podczas spotkania z mieszkańcami, które odbyło się na początku września tego roku.
Centrum Odzysku Energii Eko-Volt
W Wielkopolsce powstać ma także inwestycja bez wsparcia ze środków publicznych. Grupa COM40 zamierza wybudować Centrum Odzysku Energii Eko-Volt, w którym w sposób kontrolowany i bezpieczny dla środowiska będzie odzyskiwana energia z odpadów. Firma nie zajmuje się ani zagospodarowaniem odpadów komunalnych, ani produkcją energii cieplnej. Celem inwestycji COM40 jest przeciwdziałanie skutkom kryzysu energetycznego i drastycznym wzrostom cen energii, które uderzyły w konkurencyjność firmy COM40 na rynku lokalnym i globalnym. Planowana inwestycja ma znacząco obniżyć koszty pozyskania energii, które stanowią istotny koszt w procesie produkcyjnym tej firmy meblarskiej.
Do instalacji trafić ma paliwo alternatywne Pre-RDF wytworzone z odpadów nienadających się do recyklingu. EkoVolt ma powstać przy zakładzie COM40 w Ociążu (gm. Nowe Skalmierzyce).
Co dalej z dofinansowaniem?
Jak wspomniano w artykule, wnioski o dofinansowanie w ramach programu priorytetowego „Racjonalna gospodarka odpadami”, część 3) Wykorzystanie paliw alternatywnych na cele energetyczne można było składać od 6 grudnia 2021 r. do 30 grudnia 2022 r. jednak jak zapowiedział Dominik Bąk, NFOŚiGW nie wyklucza powrotu do współfinansowania inwestycji termicznego przekształcania odpadów. Oczywiście warunkiem koniecznym jest pojawienie się środków które NFOŚiGW będzie miał do dyspozycji oraz zgłaszane zapotrzebowanie ze strony branży odpadowej.
