Odkrywamy tajemnice przyrody w Lasku Marcelińskim

Ścieżka dydaktyczno-badawcza ma 5 km i 8 przystanków edukacyjnych i punktów pomiarowo/obserwacyjnych. Na poszczególnych przystankach realizowane są zadania: obserwacje i pomiary parametrów środowiska w terenie zgodnie z wyznaczonym zagadnieniem i przyjętą koncepcją projektu badawczego: opisy, zdjęcia, filmy, mapki, pobrane próbki, itp.

Autor i opiekun ścieżki – nauczyciel Programu GLOBE: Barbara Grześkiewicz
e-mail: [email protected]
szkoła  realizująca Program GLOBE: Szkoła Podstawowa nr 88, Poznań, ul. Swoboda 53
61 867 42 21

Około 12 tys. lat temu zakończyło się ostatnie zlodowacenie bałtyckie, które swoim zasięgiem obejmowało pojezierza, w tym obszar obecnego miasta Poznania. Pozostałością są różne formy terenu, m.in. oczka wytopiskowe i piaski sandrowe. Na tym obszarze znajduje się Lasek Marceliński, który  jest jednym z piękniejszych miejsc w Poznaniu.

Dawniej Marcelin to była wieś – folwark. W XIX w. Marcelin stanowił własność Konstancji Łubieńskiej, którą łączyły szczególne więzi sympatii z Adamem Mickiewiczem. Na dworze marcelińskim przebywała w I połowie XIX w. najstarsza córka poety – Maria. W końcu XIX w. na skraju Marcelina powstał Fort VIIa wchodzący w skład Twierdzy Poznań.  W latach 50-tych nieużytki na Marcelinie zostały zmienione w las komunalny miasta Poznania – Las Marceliński.  Jest to teren o dobrym mikro i bioklimacie, a także nasłonecznieniu i przewietrzaniu. Ze względu na udział terenów leśnych stanowi główny zachodni klin nawiewny w otoczeniu miasta.

Obecnie drzewa i krzewy tworzą w Lasku Marcelińskim prawdziwy busz. Ludzie przychodzą tu zbierać grzyby. Można spacerować, jeździć na rowerze, uprawiać jogging i przedzierać się przez krzaki z psem. Pies może swobodnie i w towarzystwie pobyć na specjalnym wybiegu. Można również pojeździć konno, powędkować nad stawem, wspiąć się na górkę, a nawet po uzgodnieniu z leśniczym, posiedzieć przy ognisku.

Uczniowie uczestniczący w zajęciach terenowych  poznają ekosystem lasu i  ekosystem wodny  stawu śródleśnego. Celem zajęć jest zaciekawienie uczniów światem przyrody, prowadzenie obserwacji wg instrukcji, rejestrowanie wyników  badań i objaśnianie, kształtowanie umiejętności zachowywania sie w lesie zgodnie z zasadami poszanowania przyrody.

Sposoby osiągania tych celów to obserwacje i pomiary  elementów środowiska w terenie zgodnie z wyznaczonym zagadnieniem, opisywanie i dokumentowanie pracy (opisy, zdjęcia, mapki, pobrane próbki, itp.). Po przebyciu trasy, grupy szkolne wprowadzają zgromadzone w trakcie zajęć dane do elektronicznych formularzy danych dostępnych na pod-portalu „Regionalne projekty badawcze".

Efektem zajęć jest przygotowanie uczniów do systematycznego zdobywania wiedzy, kształtowanie refleksyjnego stosunku do otaczającej rzeczywistosci przyrodniczej oraz eksplorowanie zjawisk przyrodniczych i komunikowanie o swoich spostrzezeniach i odkryciach.

1. Wiąz. Samotne drzewo na polanie

Wiąz łatwo rozpoznać nawet z daleka po jego bardzo charakterystycznych, deskowatych przyporach korzeniowych, występujących zwykle u podstawy pnia starych osobników (niektórym kojarzą się one ze stopą słonia). Cechą rozpoznawczą jest typowa dla wszystkich wiązów, wyraźnie asymetryczna nasada blaszki liściowej. U wiązu szypułkowego asymetria ta przyjmuje skrajną postać i jest jeszcze większa niż u pozostałych gatunków. Charakterystyczne są również owoce, które mają  postać dojrzewających na wiosnę małych i płaskich, dyskowato oskrzydlonych orzeszków. Wiąz jest jednym z najbardziej odpornych na przewrócenie przez wiatr drzew. Wiosną 2002r. ten okaz został przesadzony z terenu miasta po uprzednim skróceniu korony. Jak widać zadomowił się już na dobre i powoli odbudowywuje koronę.

Propozycje zadań:  wykonanie portretu drzewa, pomiar obwodu pnia, obliczanie wieku drzewa.

Współrzędne geograficzne: 52.404324, 16.852305

2. Górka. Forma antropogeniczna

Najwyższym wzniesieniem w Lasku Marcelińskim jest górka powstała w wyniku działalności człowieka. Porastają ją obecnie drzewa i krzewy.  Roztacza się z niej wspaniały widok na polanę i lasek. Stąd widać również dach pobliskiego stadionu poznanskiego Lecha.  To jedyne miejsce w promieniu kilku kilometrów, w którym zimą można poszaleć na sankach  i nartach. Swoje umiejętności doskonalą tu rowerzyści. Można tutaj obserwować dużą część nieba.
Propozycje zadań: określanie  i wyznaczanie kierunków geograficznych za pomocą kompasu, badanie elementów pogody, rozpoznawanie gatunków roślin.

Współrzędne geograficzne: 52.405108, 16.850858

3. Staw. Jedyne oczko wodne w Lasku Marcelińskim

Stawek jest pozostałością ostatniego zlodowacenia bałtyckiego. W ostatnich latach brak naturalnego dopływu wód podziemnych, brak rowów dopływowych, zbyt mały spływ wód powierzchniowych i wód opadowych przyczynił się do znacznego obniżenia lustra wody stawu. Na przełomie września i października 2009 roku   udrożniony został  kanał deszczowy  i  zamontowano specjalny  mechanizm, który kieruje wodę w kierunku zbiornika oraz umożliwia  regulację ilości dopływającej wody. W mechanizmie zamontowano separatory z piaskownikami umożliwiajace oczyszczanie wód opadowych spływających  ze zlewni do stawu. Obecnie dzięki dużej ilości opadów, poziom wody w zbiorniku znacznie się podniósł  zobacz.  Można zaobserwować tu ciekawe zwierzęta wodne: pływaka żółtobrzeżka, pijawki, zatoczki i wiele innych.

Propozycje obserwacji i badań: pomiar temperatury i pH, przejrzystości, barwy, zapachu, stężenia azotanów, twardości wody w stawie; biologiczna metoda  ocena stanu wody; rozpoznawanie roślin i zwierząt wodnych i występujących w pobliżu zbiornika; znaczenie oczka wodnego dla ekosystemu lasu.

Współrzędne geograficzne: 52.406681, 16.844869

4. Piętra lasu. Różnorodność flory

W lasku rosną sosny, dęby, graby, jesiony, wiązy klony, brzozy, buki, olsze, modrzewie, lipy, robinie i stare topole. Bogaty jest podrost i podszyt o raz roslinność runa leśnego.  Można zauważyć porosty nadrzewne oraz naziemne. Obfituje w gatunki świat grzybów. W lesie wykonuje się cięcia pielęgnacyjne i sanitarne oraz na potrzeby przebudowy drzewostanu.

Propozycje zadań: rozpoznawanie gatunków roślin, grzybów i porostów, piętra roślinności lasu. Rozpoznawanie gatunków zwierząt charakterystycznych dla poszczególnych warstw lasu.

Współrzędne geograficzne: 52.405278, 16.845556       

5. Dziupla dzięcioła czarnego. Różnorodność fauny

W Lasku Marcelińskim żyje wiele ciekawych zwierząt. Bogata jest awifauna: kos, sójka, zięba, dzięcioł czarny, dzięcioł duży, bogatka, śpiewak, kruk i inne. Licznie wystepują owady i pajęczaki. Można tu spotkać zaskrońca i jaszczurkę, żaby i ropuchy, sarny, jeże i dzika.

Propozycje zadań: obserwacja dziupli dzięcioła, rozpoznawanie glosów ptaków, ślady bytności zwierząt, rozpoznawanie gatunków drzew i krzewów.

Współrzędne geograficzne:  52.402066, 16.842623

6. Ochrona lasu

W lesie na drzewach  zawieszone są rózne typy skrzynek lęgowych dla ptaków. W ich sąsiedztwie  są używane w lasach komunalnych pułapki i dyspensery feromonowe  pomocne w sygnalizowaniu pojawienia się szkodliwych owadów i ograniczania ich liczebności.

Propozycje zadań:  zapoznanie sie z treścią tablicy informacyjnej nt. gatunków zwierząt żyjących w lesie, rodzajów pułapek na owady, obserwacje pułapek, rozpoznawanie gatunków owadów szkodników, rozpoznawanie gatunków drzew.
 

Współrzędne geograficzne:  52.401234, 16.838409

7. Podmokła łąka. Dawny użytek ekologiczny  

Łąka położona jest w górnym biegu Strumienia Junikowskiego. Wystepują tutaj rzadkie w skali europejskiej pająki torfowisk (wśród wykazanych tu 204 gatunków pająków) i  flora siedlisk wilgotnych i podmokłych.  Rosną tu rosliny z rodziny storczykowatych: storczyk krwisty i szerokolistny oraz listera jajowata. Jest to teren o wysokiej wartości przyrodniczej, krajobrazowej i dużej różnorodności biologicznej.

Propozycje zadań: rozpoznawanie gatrunków roslin i zwierząt występujących na łące.

Współrzędne geograficzne:  52.3966711, 16.827512

8. Strumień Junikowski

Strumień Junikowski, Potok Junikowski, Struga Junikowska – niewielka rzeka leżąca na terenie Poznania i Lubonia, biorąca swą nazwę od jednej z dzielnic Poznania – Junikowa.Długość Strumienia Junikowskiego wynosi ok. 11,7 km, a jego źródliska zlokalizowane są na terenach lotniska Ławica.Jest lewobrzeżnym dopływem Warty. W swoim biegu, na terenie Lasu Marcelińskiego strumień przepływa w bezpośrednim sąsiedztwie cmentarza junikowskiego płaską, podmokłą doliną, na terenie której łąki noszą ślady dawnej melioracji.Jego wody rozlewają się tu na znacznym obszarze i okresowo podtapiają istniejące tutaj torfowisko przejściowe. W tym miejscu strumień przepływa kanałem pod leśną ścieżką 1, 2.

Propozycje zadań: badania hydrologiczne wody, rozpoznawanie gatunków roślin i zwierząt występujących w pobliżu strumienia.

Współrzędne geograficzne: 52.394985, 16.826949

Ścieżka realizowana jest w ramach Regionalnych Projektów Badawczych Centrum Informacji o Środowisku UNEP/GRID-Warszawa, ul. Sobieszyńska 8, 00-764.

Źródło: www.gridw.pl

• Plik kml ścieżki