Pieniny są jednym z najpiękniejszych i najbardziej malowniczych pasm górskich w Polsce. Leżą w południowej Polsce i północnej Słowacji w Karpatach Zachodnich. W sąsiedztwie Pienin leżą pasma górskie od północy Gorce, od południa Magura Spiska oraz Pogórze Spisko-Gubałowskie, od zachodu Kotlina Nowotarska , od północnego wschodu Beskid Sądecki.
Turystyka w Pieninach trwa cały rok. Kuszą one swoim pięknem, ponieważ o każdej porze roku wyglądają inaczej. Zimą pokryte białą pierzynką śpią spokojnym snem zachęcając do korzystania z okolicznych wyciągów narciarskich. Wiosną obfitują w przebiśniegi a pienińska buczyna zachwyca swoim pięknem. Lato to czas wzmożonych wycieczek pieszych po szlakach turystycznych. Jesień natomiast pokazuje pełnię barw Pienin a typowe dla tego okresu poranne mgły wywierają ogromne wrażenie na turystach.
Małe Pieniny są atrakcyjnym terenem dla uprawiania turystyki pieszej, rowerowej i narciarskiej (miejscowości Szczawnica i Jaworki). Praktycznie całą granią Małych Pienin prowadzi niebieski szlak turystyczny, przedłużenie szlaku wiodącego Pieninami Właściwymi. Trasa jest bardzo atrakcyjna krajobrazowo, w większości poprowadzona terenami odkrytymi z rozległymi widokami na Tatry, Gorce, Beskid Sądecki, Beskid Wyspowy oraz góry na Słowacji: Góry Lewockie (Levočské Vrchy), Magurę Spiską (Spišská Magura), Góry Czerchowskie (Čergov) i zaliczane według Jerzego Kondrackiego do Beskidu Sądeckiego Góry Lubowelskie (Ľubovnianska vrchovina).
Małe Pieniny ? wschodnia część pasma Pienin, ciągnąca się od Przełomu Dunajca do miejscowości Jarzębina na Słowacji. Nazwa pojawiła się dopiero w połowie XIX wieku, w dokumentach z XVIII w. występowała nazwa Szlachtowskie Góry.
Małe Pieniny mają długość 14 km, szerokość 4 km, grzbietem biegnie granica między Polską a Słowacją.
Najwyższym szczytem w całych Pieninach, jest Wysoka, zwana też Wysokimi Skałkami (1052 m n.p.m.).
Szata roślinna jest wyraźnie uboższa niż w innych częściach Pienin, została bowiem silnie przekształcona w wyniku działalności człowieka. Występują tutaj liczne łąki i pastwiska, we wschodniej części rosną lasy, głównie świerkowe, powstałe również w wyniku działalności człowieka.
Największą domieszkę tworzy w nich buk. Jedyny naturalny fragment lasu świerkowego występuje na północnych stokach Wysokiej. Najciekawsza flora zachowała się w trudno dostępnych stokach Bystrzyka i skałach Przełomu Leśnickiego Potoku oraz Wąwozu Homole. Nigdzie jednak w Małych Pieninach nie występuje chryzantema Zawadzkiego (w Polsce znana tylko z Pienin), natomiast na niedostępnej północnej ścianie Smolegowej Skały odkryto reliktowe stanowisko 4 gatunków roślin, z których trzy poza Tatrami i Smolegową Skałą nigdzie w Polsce nie występują. Słowacka strona Małych Pienin należy do słowackiego Pienińskiego Parku Narodowego, natomiast w
Polsce utworzono kilka rezerwatów przyrody:
- rezerwat przyrody Biała Woda
- rezerwat przyrody Wąwóz Homole
- rezerwat przyrody Wysokie Skałki
- rezerwat przyrody Zaskalskie-Bodnarówka
Małe Pieniny są atrakcyjnym terenem dla uprawiania turystyki pieszej, rowerowej i narciarskiej (miejscowości Szczawnica i Jaworki). Praktycznie całą granią Małych Pienin prowadzi niebieski szlak turystyczny, przedłużenie szlaku wiodącego Pieninami Właściwymi. Trasa jest bardzo atrakcyjna krajobrazowo, w większości poprowadzona terenami odkrytymi z rozległymi widokami na Tatry, Gorce, Beskid Sądecki, Beskid Wyspowy oraz góry na Słowacji: Góry Lewockie (Levočské Vrchy), Magurę Spiską (Spišská Magura), Góry Czerchowskie (Čergov) i zaliczane według Jerzego Kondrackiego do Beskidu Sądeckiego Góry Lubowelskie (Ľubovnianska vrchovina).
Pieniny (514.12) ? pasmo górskie w łańcuchu Karpat, położone w południowej Polsce i północnej Słowacji, stanowiące najwyższą część długiego, porozdzielanego pasa skałek wapiennych (Pieniński Pas Skałkowy).
Od południa Pieniny graniczą z pasmem Magury Spiskiej, od północy z Gorcami i Beskidem Sądeckim, na zachodzie zaś ? z Kotliną Orawsko-Nowotarską oraz Pogórzem Spisko-Gubałowskim. Rozciągają się na długości ok. 30 km na wschód od przełomu Białki. Dwa przełomy Dunajca dzielą Pieniny na 3 części:
- Pieniny Spiskie, między doliną Białki a przełomem Dunajca pod Niedzicą. Najwyższy szczyt Żar (błędnie: Branisko) ? 879 m n.p.m.;
- Pieniny Środkowe (Pieniny Właściwe), często określane po prostu jako Pieniny, od Niedzicy do Przełomu Dunajca między Sromowcami Niżnymi a Szczawnicą (w granicach Polski). Najwyższy szczyt Trzy Korony ? 982 m n.p.m. (najwybitniejszy szczyt całych Pienin). Tutaj należy też położona całkowicie po słowackiej stronie Grupa Golicy, przez niektórych topografów wyodrębniana w oddzielną, czwartą część Pienin, przez wielu włączana do Małych Pienin;
- Małe Pieniny ? sięgające do doliny Popradu, najwyższy szczyt Wysoka (Wysokie Skałki; 1050 m n.p.m.) będąca też najwyższym szczytem całych Pienin. Od Beskidu Sądeckiego oddziela je dolina Grajcarka i jego dopływu ? Białej Wody.
Główną rzeką Pienin jest Dunajec. Sieć wodna oprócz Dunajca liczy 5 rzek (Grajcarek, Krośnica, Lipnik, Łapszanka, Niedziczanka) i ponad 30 większych potoków, najdłuższy z nich jest Leśnicki Potok. Większość potoków wypływa ze źródeł, których w polskich Pieninach występuje około 600.
Największa liczba tych źródeł występuje w przedziale wysokości 500-700 m n.p.m., a w Małych Pieninach 600-800 m. Najbardziej znane jest Stuletnie Źródło przy Drodze Pienińskiej. Istnieje kilka źródeł z wodą mineralną (szczawy wodorowęglanowo-chlorkowo-sodowo-jodkowe). Ich występowanie związane jest z procesami wulkanicznymi, które zachodziły na granicy Pienin i Beskidów oraz intruzjami andezytów, obecność których powoduje zgazowanie tych wód dwutlenkiem węgla. Istnieje też kilka źródeł siarkowych, dawniej 2 były wykorzystywane w słowackiej Śmierdzonce. Brak większych naturalnych zbiorników wody, natomiast po wybudowaniu 2 zapór wodnych (w Niedzicy i w Sromowcach) powstały 2 duże, sztuczne zbiorniki wodne: Jezioro Czorsztyńskie i Zbiornik Sromowski.
Oprócz atrakcyjności krajobrazowej, Pieniny cechuje zróżnicowana szata roślinna. W Pieninach występuje 1100 gatunków roślin naczyniowych. Najbogatsza i najciekawsza jest flora Pienin Centralnych, w Pieninach Spiskich i Małych jest nieco bardziej uboga i silniej zmieniona w wyniku działalności człowieka. Charakterystyczne jest bogactwo siedlisk ? lasów, z których część jest dobrze naświetlona, a do części, w głębokich wąwozach słońce prawie nie zagląda; łąk kośnych; skałek, z których też część jest nasłoneczniona, a część bardzo wilgotna i ciemna.
Również podłoże poza wapieniami budują łupki, mułowce, iłowce, lokalnie piaskowce, a w niektórych miejscach skały wulkaniczne wylewne ? andezyty i bazalty. Zdecydowało to o przetrwaniu reliktów flory przedholoceńskiej (chryzantema Zawadzkiego, jałowiec sabiński, dębik ośmiopłatkowy), obecności gatunków i odmian endemicznych (mniszek pieniński, pszonak pieniński), roślin wysokogórskich i kserotermicznych oraz swoistych zespołów muraw naskalnych na południowych zboczach.
W lasach dominuje jodła, licznie występuje buk. Sztucznie dawniej wprowadzony świerk występuje rzadziej. Na urwiskach pienińskiego przełomu Dunajca zachowały się cisy, zaś na niedostępnych miejscach na stromych skałach (m.in. na Sokolicy) przetrwały sprzed okresu zlodowaceń sosny, stąd też nazywa się je sosnami reliktowymi.
Zachowały się zbiorowiska naturalnych jaworzyn, z ciekawostek warto wymienić występowanie lipy szerokolistnej, która dochodzi niemal pod szczyt Trzech Koron. Występuje też modrzew polski. Duże znaczenie dla zachowania różnorodności gatunkowej odgrywają powstałe wskutek działalności ludzi polany pienińskie; aby nie dopuścić do ich zarośnięcia lasem wiele z nich jest systematycznie koszonych.
Z różnorodnością siedlisk związana jest bogata fauna. Uważa się, że w Pieninach występuje połowa znanych w Polsce gatunków zwierząt (13?15 tys. gatunków). Większość stanowią bezkręgowce, wśród nich gatunki owadów nie występujące nigdzie indziej w Polsce (np. niepylak apollo). Na terenie Pienin żyje 10 gatunków płazów, w tym: traszki, żaby, ropuchy, kumaki, salamandra plamista oraz gady: jaszczurki: zwinka i żyworodna, padalec zwyczajny, węże: żmija zygzakowata, gniewosz plamisty, zaskroniec zwyczajny. Różnorodność siedlisk i obecność zbiorników wodnych decydują również o dużej liczbie gatunków ptaków drapieżnych, wodnych, leśnych, polnych, sów itp.
Wśród 61 gatunków ssaków przeważają drobne gryzonie i nietoperze. Duże ssaki, ze względu na niewielki rozmiar pasma oraz zabudowę utrudniającą migrację z innych pasm górskich, występują stosunkowo rzadko. Żyją tutaj dziki, sarny i jelenie, w dolinie Dunajca wydry, natomiast populację rysia ocenia się na kilka sztuk. Żbik prawdopodobniej już nie występuje, natomiast obserwowane ślady wilka i niedźwiedzia pochodzą od zwierząt zachodzących tutaj z innych obszarów, np. Magury Spiskiej.
Pieniny, zwłaszcza ich środkowa część, są jednym z najatrakcyjniejszych regionów turystycznych w Polsce. Pod względem liczby turystów zajmują w Polsce drugie po Tatrach miejsce. O dużej popularności turystycznej Pienin decydują walory przyrodnicze i pozaprzyrodnicze tych gór, dobra dostępność komunikacyjna oraz dobrze zorganizowana baza noclegowa i infrastruktura turystyczna. Dodatkowo na ich atrakcyjność wpływa występowanie kwaśnych, nasyconych dwutlenkiem węgla wód mineralnych zwanych szczawami.
Atrakcją turystyczną na skalę europejską jest spływ tratwami Przełomem Dunajca. Równolegle (po słowackiej stronie rzeki) biegnie też szlak pieszo-rowerowy zwany Drogą Pienińską. Interesujące są również ruiny zamku w Czorsztynie i gotycko-renesansowy zamek w Niedzicy, a także (na terenach sąsiadujących z Pieninami) drewniane kościółki w Grywałdzie, Dębnie Podhalańskim, kościoły w Krempachach i Frydmanie. Po Zbiorniku Czorsztyńskim kursują dla turystów statki pasażerskie białej floty tj. statek „Harnaś”.
Bacówka na Hali Majerz:
Spływ Dunajcem:
Zamek Czorsztyn:
