Ścieżka historyczno-edukacyjna w Kalwarii Pacławskiej

Ścieżka znajduje się w jednym z najpiękniejszych zakątków południowo-wschodniej części Polski, w województwie podkarpackim, w powiecie przemyskim. Położona jest w utworzonym w 1991 roku Parku Krajobrazowym Pogórza Przemyskiego, na styku powstałego w 2001 roku rezerwatu przyrody „Kalwaria Pacławska”.

Ścieżka zwraca uwagę na bogactwo otaczającej przyrody (rośliny, zwierzęta i ptaki), a także na walory historyczne związane z osadnictwem na tych terenach oraz powstaniem samego sanktuarium pasyjnego w Kalwarii Pacławskiej. Wyruszając na trasę ścieżki nie zapomnijmy o odpowiednim obuwiu. Naszą wędrówkę rozpoczynamy przy wieży obserwacyjnej znajdującej się na tzw. "organistówce" – przystanek nr 1. Widok jaki rozpościera się z tego miejsca obejmuje całość rezerwatu przyrody "Kalwaria Pacławska" z kaplicami dróżkowymi, okoliczne miejscowości: Makową, Huwniki, Nowosiółki Dydyńskie, Nowe Sady, Sierakośce, Medykę, Przemyśl. Możemy stąd podziwiać także najbliższe miejscowości po stronie Ukraińskiej m.in.: Niżankowice, Nowe Miasto Chyrów, Dobromil i Sambor.

Wieża stanowi także świetne miejsce do obserwacji ptaków drapieżnych żyjących w rezerwacie, jak: pustułka, orlik krzykliwy, myszołów, trzmielojad.

Idąc w stronę Pustelni św. Marii Magdaleny, znajdującej się na dawnym grodzisku, mijamy po prawej stronie "Aleję Dębową" posadzoną przez leśników w 2000 roku. Na początku alei znajduje się kamienny obelisk z tablicą upamiętniającą to wydarzenie. Zatrzymujemy się przy przystanku nr 2. Przedstawia on historię posadzenia Dębu Papieskiego na placu kościelnym oraz informacje o samym dębie szypułkowym. Poniżej przystanku po lewej stronie znajduje się okazały egzemplarz dębu szypułkowego, którego wiek określany jest na ok. 250 lat. Dalej przechodzimy obok ogrodzonego sadu jabłoniowego, by następnie wejść do lasu. Podążając stromą ścieżką w dół mijamy po prawej stronie część lasu modrzewiowego, następnie mieszanego. Po lewej stronie znajduje się las bukowy stanowiący granicę rezerwatu przyrody "Kalwaria Pacławska". Po zejściu z góry przed nami ukazuje się aleja grabowa, która wiedzie nas do Pustelni. Na końcu tej alei mijamy pierwszą część wałów obronnych dawnego grodziska. Idąc w górę dochodzimy do drugiej części okazałych wałów, które mają 6 metrów wysokości. Powyżej nich przechodzimy przez "majdan", aby następnie pokonać ostatnią część wzniesienia i dotrzeć do Pustelni św. Marii Magdaleny. Ogólne wiadomości dotyczące dawnego grodziska zamieszczone są na tablicy przystankowej nr 3. Sama góra stanowi tajemnicę, którą starają się zgłębić archeolodzy. Miejsce to jest oazą ciszy, gdzie możemy kontemplować i podziwiać piękno otaczającej przyrody. Przy Pustelni znajdują się okazałe sosny zwyczajne (pospolite), których wiek określany jest na ok. 150 lat. Możemy tutaj też spotkać dęby szypułkowe, buki i brzozy.

W tym miejscu trasa ścieżki biegnie z powrotem tą samą drogą do końca alei grabowej. Pod drodze z góry możemy po lewej stronie zobaczyć naturalne odnowienia jodłowe, a w okolicach "majdanu" pnie dębów porośnięte porostami, które świadczą o czystości środowiska. Idąc dalej aleją grabową po prawej stronie przechodzimy obok ogrodzonej szkółki leśnej. Na końcu alei skręcamy w lewo i wychodzimy na śródleśną łąkę.

Na poboczu drogi po obu jej stronach rośnie pas zarośli tarninowych, które towarzyszą również zadrzewieniom śródpolnym w postaci kęp oraz młode dęby, głogi jednoszyjkowe i lipy. Dużym bogactwem flory cechują się łąki, zachwycające paletą barw. Taką łąkę mijamy po lewej stronie. Latem nęcą one zapachem i cieszą oczy barwnym kobiercem utworzonym z różnych gatunków roślin, rosną tu m.in.: fioletowoniebieskie – dzwonek skupiony, głowienka pospolita, bodziszek łąkowy, chaber łąkowy, mięta długolistna, macierzanka zwyczajna, i szałwia łąkowa, krwawnica pospolita, wilżyna rozłogowa, ostrożeń łąkowy, koniczyna białoróżowa i biała, wyka sp., żółte – rzepik pospolity, pępawa dwuletnia, przytulią właściwa, komonica zwyczajna, dziurawiec sp., jaskier sp., białe – jasturn właściwy, krwawnik pospolity, przytulią pospolita, marchew zwyczajna, kminek zwyczajny. Na poboczu, po obu stronach drogi rosną łany fioleto-wożółtego pszeńca gajowego i modrej cykorii podróżnik.

Łąki choć stworzone przez człowieka, odznaczają się bardzo dużą bioróżnorodnością. Ze swoim bogactwem flory i fauny wykazują największe walory przyrodnicze spośród wszystkich obszarów użytkowanych rolniczo. Tutaj możemy zobaczyć: derkacza, pokląskwę i kląskawkę gatunki ptaków bardzo charakterystyczne dla terenów łąkowych Gór Sanocko-Turczańskich i Pogórza Przemyskiego.

Zaniechanie użytkowania, a więc odstąpienie od wypasu czy koszenia sprawia, że w zbiorowiskach łąk i pastwisk zaczynają pojawiać się krzewy i drzewa – najczęściej brzoza lub olcha. W naszych warunkach klimatyczno-glebowych sukcesja tej roślinności jest często tak szybka, że zbiorowisko trawiaste pozostawione samo sobie, po kilku latach przestaje istnieć, uzyskując stopniowo charakter leśny.

Wędrując przez miejsca suche i bagniste, świetliste i cieniste, zimne i gorące, jałowe i żyzne – wszędzie spotkamy trawy: na łące, górskiej polanie, w świetlistej dąbrowie, mrocznej buczynie, na trawniku, na wydmach, w sadach, na polach i ugorach, ale także na zmurszałym dachu czy między chodnikowymi płytami. A ileż tam gatunków bardzo do siebie podobnych! Trawy (Poaceae, Gramineae) są najbardziej rozpowszechnioną i czwartą pod względem liczby rodzajów (600-800) i gatunków (8-10 tys.) rodziną botaniczną na świecie. W Polsce stwierdzono występowanie około trzystu gatunków tych roślin! W biblijnym opisie stworzenia świata, trawy zajęły szczególne miejsce. Czytamy tam: Bóg […] rzekł: "Niechaj ziemia wyda rośliny zielone: trawy dające nasiona, drzewa owocowe rodzące na ziemi według swego gatunku owoce, w których są nasiona". I stało się tak […] A Bóg widział, że były dobre. Zyskały więc rangę symbolu określającego wszystkie rośliny zielne (nie posiadające pędów zdrewniałych). Przejawem "elitarności" traw jest także rola, jaką spełniły w rozwoju cywilizacji. Najpierw były podstawowym źródłem pokarmu człowieka i paszy dla jego trzody, a potem także inspiracją dla malarzy czy motywem dla poetów.

Po stu metrach wchodzimy w zadrzewioną część ścieżki. Otacza nas las mieszany (jodły, buki, graby, świerki, modrzewie). Idziemy wąwozem pod górę mijając po drodze, mimo znacznego ocienienia, wiele gatunków roślin zielnych takich jak: kokoryczka wielokwiatowa,żankiel zwyczajny, dąbrówka rozłogowa, bluszcz zwyczajny, kopytnik pospolity oraz łany pszeńca gajowego.

Dochodzimy do przystanku nr 4. Jest to oczyszczalnia ścieków bytowych zrzucanych z kompleksu klasztornego. Opis poszczególnych elementów oczyszczalni zamieszczony jest na tablicy informacyjnej. Idziemy wzdłuż oczyszczalni w stronę Pacławia po lewej stronie mijamy okazałe lipy szerokolistne. Przechodząc przez miejscowość oglądamy zachowaną starą przysłupową zabudowę drewnianą. Idziemy drogą asfaltową szlakiem niebieskim. Po lewej stronie za zabudowaniami wiejskimi rozpościera się przed nami panorama Turnicy i Suchego Obycza. W dali możemy dostrzec wieś Leszczyny, nieco bliżej widać dolinę potoku Sopotnik. Dochodzimy do pierwszego budynku po prawej stronie drogi – to dawna szkoła. Będzie ona w przyszłości zaadoptowana na Franciszkański Ośrodek Edukacji Ekologicznej, ponieważ św. Franciszek to patron ekologów i miłośników przyrody.

W 1980 roku Jan Paweł II ogłosił go patronem ekologów, zabiegających o ochronę naturalnego środowiska człowieka. Św. Franciszek cieszy się wciąż powszechnym szacunkiem, sympatią i miłością, nie tylko wśród katolików, ale także ze strony chrześcijan innych wyznań, a nawet ateistów. Bez niego, również i w dzisiejszym świecie byłoby mniej miłości, wiary i nadziei w miłosierdzie Stwórcy.

Przy budynku znajduje się zielona klasa – przystanek nr 5. Z rozmieszczonych tu tablic dowiemy się o gatunkach roślin, drzew, ptaków i zwierząt, które przy odrobinie szczęścia możemy spotkać w czasie naszej wędrówki. Znajduje się tutaj także zadaszone miejsce na ognisko. Stąd udajemy się w kierunku Domu Pielgrzyma i dochodzimy do pozostałości po obwarowaniach obronnych z czasów założyciela Kalwarii A.M. Fredry – przystanek nr 6. Po prawej stronie znajduje się cmentarz komunalny. Wzdłuż ogrodzenia rosną trzy pomnikowe lipy szerokolistne prawnie chronione. Idąc w stronę Kaplicy Grobowej Tyszkowskich dochodzimy do przystanku nr 7. Tu dowiadujemy się o rodzinie dawnego właściciela ziemskiego, który ufundował korony do Obrazu Matki Bożej. Koronacja dokonała się 15 sierpnia 1882 roku. Tutaj też mamy kilka informacji historycznych dotyczących posadzenia "Alei Sobieskiego" w 250 rocznicę Wiktorii Wiedeńskiej. Naszą wędrówkę kończymy ostatnim spojrzeniem z wieży obserwacyjnej, do której dotarliśmy po 2,5 kilometrowym spacerze.

Źródło: www.kalwariapaclawska.pl

Jednym z „mieszkańców” ścieżki jest wydra pospolita. / Fot. Bernard Landgraf, wikipedia.pl

Wieża stanowi świetne miejsce do obserwacji ptaków drapieżnych żyjących w rezerwacie np. orlika krzykliwego. / Fot. Silar, wikipedia.pl

Idąc w stronę Pustelni św. Marii Magdaleny mijamy po prawej stronie „Aleję Dębową”. / Fot. usksider, sxc.hu

Kwitnącą Miodunkę Ćmę spotykać można w Kalwarii wczesną wiosną – od marca do maja. / Fot. Jerzy Opioła, wikipedia.pl