Ostoja zajmuje północną część doliny Narwi, rozciągającą się pomiędzy wsiami Rzędziany i Żółtki (powierzchnia ok. 13,4 km2). Bagienna Dolina Narwi pozostawała typową doliną bagienną do końca lat 70-tych, czyli do czasu regulacji Narwi. Do tego czasu Narew tworzyła złożony układ hydrologiczny oparty na piętrzeniu się wód rzecznych i gruntowych, co powodowało silne i stałe zabagnienie.
Bagienna Dolina Narwi to obszar chroniony programem Natura 2000 w województwie podlaskim o powierzchni 23471,09 ha. Bagienna Dolina Narwi obejmuje odcinek doliny Narwi o długości około 58 km i szerokości 0,3-4 km, pomiędzy Surażem a Żółtkami, w obrębie Narwiańskiego Parku Narodowego. Od Suraż po Rzędziany dolina ma charakter sezonowo zalewanej doliny rzecznej, a Narew tworzy wiele koryt o krętym biegu i formuje sieć cieków, zajmujących gdzieniegdzie całą szerokość dna doliny.
Ten odcinek doliny cechuje duża różnorodność siedlisk; występują tu głównie zbiorowiska szuwarowe – z udziałem trzcin (Phragmites), zbiorowiska turzyc (Carex)[2], olsy i zarośla łęgowe z przewagą wierzb. Próby wyprostowania koryta rzeki na odcinku od Rzędzian po Żółtki na przełomie lat 70. i 80. XX w. spowodowały nagłe obniżenie stanów wody w korycie i na terenach przyległych.
Prace związane z regulacją rzeki i melioracją terenów przyległych rozpoczęto w 1970 roku, postępując od ujścia Biebrzy w górę Narwi. Prace zostały wstrzymane w roku 1980 na etapie przekopania nowego koryta do miejscowości kolonia Rzędziany. W konsekwencji tych prac wody gruntowe opadły około 1 m, a w sąsiedztwie nowego koryta Narwi nawet do 1,6 m. Wyraźnie skrócił się czas trwania zalewów. Powyższe zmiany spowodowały obniżenie się powierzchni torfowisk średnio o 35 cm, a maksymalnie nawet o 65 cm. Powyżej linii Ruszczany – Kolonia Złotoria warstwa murszu torfowego wynosi od 8 do 10 cm, a przy korytach nawet do 20 cm.
Na większości obszaru zanikły rozwijające się w warunkach silnego uwodnienia szuwary wodne i turzycowe, niegdyś dominujące na tym terenie, Obecnie tutejszy krajobraz przedstawia dość silnie urozmaiconą mozaiką rozmaitych środowisk, od zachowanych jeszcze fragmentów zabagnień, przez w różnym stopniu podsuszone trzcinowiska, turzycowiska i łąki ziołoroślowe, do łąk uprawnych i pastwisk. Największe zabagnienia zachowały się pod Ruszczanami oraz pod Rogowem, gdzie od kilku lat sztucznie jest piętrzona woda na dwóch starorzeczach.
Na opisywanym odcinku doliny Narwi stwierdzono gniazdowanie ok. 90 gatunków ptaków. Jest to liczba stosunkowo wysoka, zważywszy zwłaszcza na stosunkowo niewielką powierzchnię tego terenu. Spośród gatunków ptaków z grupy wodno-błotnych, ptaków drapieżnych oraz niektórych rzadszych gatunków z innych grup ekologicznych występują tu m.in.: bąk (Botaurus stellaris), błotniak stawowy (Circus aeruginosus), błotniak łąkowy (Circus pygargus), wodnik (Rallus aquaticus), zielonka (Porzana parva), derkacz (Crex crex), żuraw (Grus grus), czajka (Vanellus vanellus), bekas (Gallinago gallinago), rycyk (Limosa limosa), krawodziób (Tringa totanus), puszczyk (Strix aluco), uszatka (Asio otus), dudek (Upupa epops), krętogłów (Jynx torquilla), dzięcioł zielony (Picus viridis), dzięcioł czarny (Dryocopus martius), dzięciołek (Dendrocopos minor), świergotek łąkowy (Anthus pratensis), pokrzywnica (Prunella modularis), podróżniczek (Luscinia svecica), droździk (Turdus iliacus), świerszczak (Locustella naevia), strumieniówka (Locustella fluviatilis), brzęczka (Locustella luscinioides), jarzębatka (Sylvia nisoria), remiz (Remiz pendulinus), srokosz (Lanius excubitor).
Bagienna Dolina Narwi, kod obszaru: PLB200001, to ptasia ostoja o randze europejskiej. Stwierdzono tu pojawianie się przynajmniej 28 gatunków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i regularne występowanie dalszych 8 gatunków migrujących, nie wymienianych w dyrektywie. Ponadto 10 gatunków występujących tu ptaków wpisano do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. Na powierzchni prawie 23,5 tys. ha odnotowano wysokie zagęszczenie takich gatunków jak m.in. błotniaka łąkowego, derkacza, zielonki, cyranki i słowika szarego.
Dworek Pentowo nad Narwią, niedaleko Tykocina, stanowi 100-letni szlachecki dwór oraz budynki gospodarcze. Niezwykła historia tego miejsca ma związek z huraganem, który w 1991 roku przeszedł nad Pentowem pozostawiając po sobie wiele połamanych drzew. Właśnie na nich bociany białe upatrzyły sobie znakomite miejsce na budowę gniazd. Na początku osiedliły się tu 4 ptaki, jednak z roku na rok zwierząt przybywało.
W roku 1997 można było zaobserwować już 12 gniazd, niestety większości z nich brakowało dobrego umocowania. W związku z tym właściciele gospodarstwa zwrócili się o wsparcie do Północnopodlaskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków. Owocem tej współpracy było osiem specjalnych platform, które stały się podstawami nowych gniazd. Rok później wszystkie platformy zostały zamieszkane, a co roku dostawiano kolejne.
Liczba ptasich sąsiadów została doceniona w 2001 roku, kiedy to gospodarstwo zyskało miano Europejskiej Wioski Bocianiej, której patronuje Fundacja Euronatura. Również w 2001 roku stanęła pierwsza wieża obserwacyjna. Jesienią 2003 roku powstała druga z widokiem na żerowiska, a na terenie gospodarstwa żyło jednocześnie 71 bocianów (17 bocianich par i 37 młodych). Tak liczna kolonia lęgowa mogła przetrwać dzięki dobrym warunkom obfitującej w pokarm okolicy. Obecnie jest już ponad 30 gniazd.
Na początku gospodarze gościli jedynie ornitologów zainteresowanych ptactwem. Z czasem postanowili zająć się agroturystyką w sposób profesjonalny. Z myślą o letnikach wyremontowali dom (wzniesiony przez dziadka pana Bogdana po pożarze poprzedniego budynku), dzięki czemu powstały dodatkowe pokoje. Dawną spiżarnię zaadaptowano na łazienkę. Dzięki tym staraniom już w 2001 roku Pentowo odwiedziło około 2,5 tys. obserwatorów bocianów.
Kolejnym etapem jest Galeria Bociania oraz punkt informacyjny PTOP w budynku gospodarczym. Prace remontowe finansowane są ze środków SGP GEF, Rządu Północnej Nadrenii ? Westfalii oraz przy współpracy RMC Polska. W Galerii znajdzie się miejsce na ekspozycję stałą o ekologii bociana białego oraz czasowe wystawy artystyczne.
Kolonia Pentowo zlokalizowana jest w obrębie Narwiańskiego Parku Narodowego. Rzeka płynie tu szeroką doliną w wielu korytach. Cały obszar pokryty jest bogatą mozaiką siedlisk, na których awifauna ma bardzo dobre warunki żerowania: tereny podmokłe oraz obszary ekstensywnie użytkowane rolniczo. Kolejną formą ochrony przyrody jest Dolina Narwi ? obszar chronionego krajobrazu. Obecność jednej z największych w Polsce kolonii lęgowej bociana białego, bliskość starorzeczy Narwi oraz sąsiedztwo zabytkowego Tykocina sprawia, że Pentowo jest miejscem niezwykle atrakcyjnym pod względem turystycznym i edukacyjnym.
Główną atrakcją gospodarstwa jest oczywiście możliwość obserwacji bocianów białych Na terenie kompleksu znajduje się bowiem 31 gniazd bocianich oraz dwie wieże obserwacyjne, od których gniazda są oddalone o kilkanaście do kilkudziesięciu metrów Takie nagromadzenie gniazd jest niespotykana w innym miejscu Polski w związku z czym Pentowo powinno być obowiązkową atrakcją wśród miłośników tych ptaków. Wieże obserwacyjne, z których szczytów możemy podziwiać gniazda z góry, to również raj dla fotografów przyrody, gdyż rzadko zdarza się okazja zrobienia zdjęcia z takiego ujęcia. Wstęp na teren atrakcji kosztuje symbolicznie, około 3-4zł, cena obejmuje również wynajem lornetki.
Gospodarze prowadzą równolegle ciekawy projekt zachowywania żerowisk przez wypas koników polskich (ok. 20 sztuk), budowane są oczka wodne sprzyjające rozmnażaniu płazów. Nie brak zatem i innych gatunków zwierząt, wartych zobaczenia i sfotografowania. Poza florą i fauną turystów przyciąga oferta kulturalna. Gospodarze zwabiają letników koncertami na Sangórce, które od 1996 roku dodatkowo popularyzują Pentowo. Rocznie, na łąkach majątku lub w domowym saloniku, odbywa się pięć takich koncertów. To doskonała okazja, by posłuchać muzyki w wykonaniu artystów Białostockiej Filharmonii oraz Łomżyńskiej i Warszawskiej Orkiestry Kameralnej, a także jazzu.
Jako że Pentowo położone jest pomiędzy Tykocinem a Kiermusami, około 30km za Białymstokiem, warto po drodze zwiedzić dalszą okolicę. Zabytkowy Tykocin to znane miasteczko turystyczne, dobry przystanek na trasie omijającej Białystok w drodze na Suwalszczyznę. Rozciągnięte na lewym brzegu Narwi, ciche miasteczko jest najstarszym i najpiękniejszym zespołem urbanistycznym historycznego Podlasia. Jego początki datuje się na 1425 rok.
Warto zobaczyć Muzeum, które mieści się w pięknych zabytkowych wnętrzach Wielkiej Synagogi z 1642 r. i Domu Talmudycznego czyli Bejt Midraszu z końca XVIII w. Wśród pamiątek bogatej historii Tykocina na szczególną uwagę zasługują zabytki kultury żydowskiej, która rozwijała się tutaj przez ponad czterysta lat.
Poza tym interesujące dla turystów są: późnobarokowy kościół (wzniesiony w latach 1740 ? 1750) pw. Trójcy Przenajświętszej, odbudowywany obecnie zamek tykocki z XV wieku oraz 4 pobliskie piesze szlaki turystyczne o zróżnicowanych długościach i 90-kilometrowa Obwodnica Rowerowa Narwiańskiego Parku Narodowego.
Gospodarze swoją ofertę turystyczna prezentują na pełnej zdjęć stronie internetowej. Odkąd gospodarstwo zyskało status Europejskiej Wsi Bocianiej, zaczęły się nim interesować media. Stale pojawiają się artykuły i wywiady nie tylko w lokalnych wydawnictwach.
Okoliczne krajobrazy zostały uwiecznione w filmie ?Soból i Panna? już w roku 1983, a na początku 2003 roku Program 1 Telewizji Polskiej zainstalował kamerę, by w porannym programie ?Kawa czy herbata? emitować ?scenki z życia bocianów?. Promocji przysporzył państwu Toczyłowskim również Robert Makłowicz i program ?Dom pełen pomysłów?. Dzięki szerokiemu rozgłosowi posiadłość cieszy się sławą nie tylko w regionie, ale również poza granicami kraju. Do Pentowa przyjeżdżają turyści z Nowej Zelandii, Japonii oraz Ameryki Południowej. W sumie rocznie majątek odwiedza ok. 10 tys. gości z całego świata.
W 1993 roku PTOP wraz z niemiecką Fundacją EURONATUR rozpoczęły wspólne przedsięwzięcie mające na celu renaturalizację sieci rzecznej oraz powstrzymanie degradacji torfowisk. W pierwszej kolejności rozpoczęto wykup gruntów, a następnie przystąpiono do piętrzenia wody na starorzeczach oraz ich odtwarzania, a właściwie odkopywania. W kolejnym etapie prac po 25 latach ponownie połączono starorzecza położone w Narwiańskim Parku Narodowym z odtworzonymi na terenie ostoi oraz rozpoczęto progowanie sztucznego koryta rzeki. Proces ten trwa po dzień dzisiejszy. Obecnie duży nacisk kładzie się na przywrócenie użytkowania rolniczego łąk i pastwisk.
Europejska Wieś Bociania:
Kładka Śliwno-Waniewo:
Kruszewski Ogórek Herbowy wpisany na listę produktów tradycyjnych, Śliwno:
Pychówki:
Tykocin:
