Prezentację obszarów Natura 2000 – w ramach współpracy przy projekcie „Na szlaku Natura 2000” – zaczynamy od Borów Dolnośląskich. Jest to jeden z największych zwartych kompleksów leśnych w Europie Środkowej o powierzchni ok. 1650 km2. Bory rozciągają się pomiędzy Pogórzem Izerskim i Pogórzem Kaczawskim.
Bory Dolnośląskie to przede wszystkim idealne miejsce do aktywnego wypoczynku na łonie niczym jeszcze nie skażonej natury – miejsce o ogromnym potencjale przyrodniczym regionu oraz jego walorach kulturowych, historycznych i krajobrazowych.
Flora Borów Dolnośląskich zdeterminowana jest przeważającym typem występujących tu gleb, jakimi są bielice rozwinięte na piaskach drobnoziarnistych i słabo gliniastych, przy niezbyt niskim poziomie wód gruntowych. Gleby te stosunkowo ubogie, mało użyteczne dla rolnictwa, porastają olbrzymie kompleksy leśne.
Krajobraz Borów Dolnośląskich jest w przeważającej mierze płaski: urozmaicają go wzniesienia ostańcowe, z których najwyższe to Czartowska Góra o wysokości 247 m n.p.m. (gm. Węgliniec), oraz meandrujące doliny rzeczne, odcięte starorzecza i liczne śródleśne stawy. Wędrowcy mogą tu spotkać również wydmy śródlądowe, a w zagłębieniach terenu torfowiska.
Świat roślin?
Jak czytamy w źródłach, w Borach Dolnośląskich pierwotnie panował bór świeży i mieszany, czyli wielogatunkowe zespoły leśne z udziałem sosny poniżej 20%, z licznymi gatunkami drzew liściastych, wśród których dominował dąb szypułkowy i bezszypułkowy, osika, brzoza brodawkowata oraz olsza czarna, i z bogatym runem i podszyciem. Do dziś zachowały się większe fragmenty borów świeżych w Puszczy Zgorzeleckiej i Osiecznickiej.
Miejsce borów świeżych zajął bór suchy z królującą sosną zwyczajną, obok której nielicznie pojawia się brzoza i dąb. W runie występuje brusznica (jagoda czarna, borówka), ciepłolubne trawy i paprocie, macierzanka i wrzos. To królestwo dla grzybiarzy: Bory obfitują w bogactwo gatunków mszaków i porostów, ale przede wszystkim właśnie grzybów oraz borówek.
Najcenniejszymi roślinami są: ginący w Polsce wrzosiec bagienny; silnie trujący wawrzynek wilczełyko; owadożerna rosiczka okrągłolistna; coraz rzadsze widłaki: goździsty i cyprysowaty, wroniec widlasty i widłaczek torfowy; rzadkie paprotniki: długosz królewski, pióropusznik strusi, galuszka kulecznica, podrzeń żebrowiec; storczykowata kukułka Fuchsa; zagrożone wymarciem ponikło wielołodygowe.
Teraz gratka dla pasjonatów przyrody gratka: w okolicach Węglińca znajduje się unikat florystyczny – ostatnie w Polsce niżowe stanowisko sosny błotnej, będącej reliktem epoki lodowcowej. Sosna błotna łączy cechy sosny zwyczajnej i górskiej kosodrzewiny, dlatego czasami nazywa się ją dzrzewokosą. Węglinieckie sosny dorastają do 20 metrów wysokości.
? i zwierząt!
Z dużych ssaków licznie występują jelenie, sarny, dziki, lisy i zające. Spacerując, możemy zaobserwować także liczne gatunki mniejszych ssaków, takich jak: owadożerne jeże i ryjówki; rude i czarne wiewiórki; z gryzoni pospolite myszy i rzadkie już chomiki europejskie.
Dla wszystkich ptasich obserwatorów Bory Dolnośląskie to królestwo ? spotkamy tu bowiem około 150 gatunków ptaków lęgowych. Spotkać tu można gatunki niezwykle już rzadkie i zagrożone wymarciem. Należą do nich między innymi: kania czarna i rdzawa, bielik, puchacz, dudek, włochatka oraz kuraki leśne cietrzew i głuszec.
Z kolei śródleśne stawy, mokradła i sztuczne stawy hodowlane są naturalnym środowiskiem licznych gatunków ptaków wodno-błotnych, takich jak: bąk, czapla siwa, żuraw, łabędź krzykliwy, gęś gęgawa, zimorodek i liczne kaczki (cyraneczki, tracz nurogęś i inne). Ptaki drapieżne reprezentują: bielik, trzmielojad, kania rdzawa i czarna, krogulec, jastrząb, kobuz i błotniak stawowy. Z płazów należy wymienić traszkę i ginącą salamandrę plamistą, a z gadów gniewosza plamistego ? węża zagrożonego wymarciem i jedynego w Polsce węża jadowitego, jakim jest żmija zygzakowata, dość liczna w Puszczy Zgorzeleckiej i Osiecznickiej.
Wędkarzy ucieszy wieść, ze śródleśne stawy, rzeki i potoki przepływające przez Bory Dolnośląskie są bardzo zasobne w ryby. Są to: pstrąg potokowy, troć wędrowna, lipień, brzana, głowacz białopłetwy i węgorz. Obok nich bardziej pospolite są: karaś, kiełb, kleń czy okoń. W samej Kwisie doliczono się 26 gatunków!
Ciekawostką jest historia małża słodkowodnego o nazwie skójka perłorodna. Małż sławę swą zawdzięczał zdolności ?produkowania? naturalnych pereł. Występował on licznie w wodach Kwisy, Nysy Łużyckiej oraz Witki. Jedno z ostatnich stanowisk skójki obserwowane było w wodach Kwisy w rejonie Osiecznicy.
Ochrona przyrody
Na terenie subregionu występują obszary prawnie chronione. Są to:
? Rezerwat florystyczny ?Brzeźnik? (Powiat Bolesławiecki ? Gmina Bolesławiec, pow. 3,24 ha) ? zlokalizowany na południowym skraju Borów Dolnośląskich; cenne stanowisko wrzośca bagiennego.
? Rezerwat leśny ?Torfowisko Borówki? (Powiat Bolesławiecki ? Gmina Gromadka, pow. 37,42 ha) ? ochronie podlega bór bagienny i torfowisko przejściowe.
? Przemkowski Park Krajobrazowy (Powiat Bolesławiecki ? Gmina Gromadka, pow. 11 226 ha, całkowita pow. 22 338 ha) ? zróżnicowanie cennych siedlisk przyrodniczych, gatunków chronionych i walorów krajobrazowych.
? Obszar chronionego krajobrazu ?Wzgórze Grodziec? (Powiat Bolesławiecki ? Gmina Warta Bolesławiecka, pow. 600 ha, całkowita pow. 2 180 ha) ? wzgórze jest reliktem trzeciorzędowego wulkanizmu.
? Użytek ekologiczny ?Święte Jezioro?, (pow. 153 ha) ? utworzony w 2003 r. w Gminie Osiecznica ? Powiat Bolesławiecki).
? Rezerwat ścisły ?Torfowisko pod Węglińcem? o pow. 1,35 ha ? unikatowe stanowisko sosny błotnej, zwanej drzewokosą ? osobliwość na skalę europejską.
? Rezerwat ?Wrzosiec koło Piasecznej? o pow. 40 ha ? obejmuje torfowisko wysokie z interesującą roślinnością prowincji atlantyckiej; piękne stanowisko wrzośca bagiennego, rosiczek i widłaków.
Obszary NATURA 2000 tworzą:
? Fragment ?Wrzosowisk Świętoszowsko-Ławszowskie? (pow. całkowita 10 141 ha) w Gminie Osiecznica (Powiat Bolesławiecki), na terenach opuszczonych poligonów wojskowych
? Fragment ostoi ?Dolina Dolnej Kwisy? (pow. całkowita 5 972 ha) – dolina Kwisy od Nowogrodźca po ujście rzeki do Bobru. Na tym odcinku Kwisa w znacznym stopniu zachowała swój naturalny charakter.
? ?Bory Dolnośląskie? (pow. całkowita 172 093,39 ha). Na obszarze ostoi wyprowadza lęgi 32 gatunki ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej.
? ?Uroczyska Borów Dolnośląskich? ? m.in. Stawy Parowskie, rezerwaty przyrody (?Torfowisko pod Węglińcem?, ?Wrzosiec koło Piasecznej? i ?Żurawie Bagno?), dolina Czernej Wielkiej i Czernej Małej.
Oprac. Emilia Seweryn na podst. Koncepcja Subregionalnego Produktu Turystycznego ?Bory Dolnośląskie?; fot. Archiwum ?Załoga Eko?.
[catlist id=294]
Leśna Chata Parowa:
Pont-car Ławszowa:
