Na terenie Opola w sezonie jesienno-zimowym odnotowuje się przekroczenia pyłu PM 10, którego głównym źródłem są domowe piece i kotłownie opalane węglem. Stężenia tych zanieczyszczeń w tym okresie są nawet ponad dwukrotnie wyższe niż latem.
Dane ze stacji pomiarowych zlokalizowanych Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Opolu zlokalizowanych przy ul. Minorytów oraz os. Armii Krajowej wskazują, że w 2015 r. przez blisko 50 dni norma jakości powietrza pod względem obecności w nim pyłu PM 10 była przekroczona. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, dopuszczalny poziom tego zanieczyszczenia w ciągu doby wynosi 50 ?/m3 i może być w roku przekraczany max. 35 razy. Na stacji pomiarowej przy ul. Minorytów w 2015 r. limit przekroczono o 13 dni, natomiast na stacji przy os. Armii Krajowej ? o 10. Z analiz wieloletnich wynika, że średnia ilość dni z przekroczeniami stężeń dobowych pyłu zawieszonego PM 10 wynosi 54 dla okresu 9 lat. Zgodnie z „Programem ochrony powietrza dla strefy miasta Opole” z 2013 r. największy wpływ na poziom stężeń 24 – godzinnych ma tło ponadregionalne (zanieczyszczenia pochodzące z odległości powyżej 50 km od Opola), bo jego udział w zanieczyszczeniu powietrza wynosi aż 45,8%. Dodatkowo na stan powietrza w Opolu ma wpływ emisja komunikacyjna z innych powiatów i stanowi 16,6%. Natomiast źródła powierzchniowe lokalne (indywidualne źródła ogrzewania mieszkań i domów) stanowią 12% w obszarze przekroczeń. Stężenia średnioroczne dla pyłu zawieszonego PM 10 nie były w ostatnich latach przekraczane. Sytuacja nie jest najgorsza, bowiem na mapie Polski znajdują się miasta, w których przez ponad 150 dni odnotowuje się ponadnormatywne zanieczyszczenie, ale i tak muszą zostać wprowadzone naprawcze programy w zakresie ochrony powietrza. Podobnie jest w odniesieniu do benzo(a)pirenu, w przypadku którego przekroczony został poziom roczny, wynoszący 1 ng/m3.
Sezon na emisję?
Mimo że w przypadku pyłu PM 2,5 oraz dwutlenku siarki na terenie Opola nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych stężeń, to ich podwyższone poziomy były charakterystyczne dla sezonu grzewczego. Powszechnie uważa się, że to huty, elektrownie czy też zakłady przemysłowe są odpowiedzialne za zanieczyszczenie powietrza w naszym kraju, a mało kto wiąże je z indywidualnymi piecami i kotłowniami opalanymi węglem kamiennym, a nierzadko nawet odpadami. A właśnie te ostatnie czynniki, skorelowane z warunkami atmosferycznymi panującymi w danym roku, powodują zjawisko zwane „niską emisją” i są przyczyną złego stanu powietrza w Polsce. Duże znaczenie ma także zanieczyszczenie dwutlenkiem azotu, którego źródłem jest transport, co potwierdzają wskaźniki ze stacji monitoringu zlokalizowanych wzdłuż głównych szlaków komunikacyjnych.
Mnogość działań, jeden cel
W celu poprawy jakości powietrza pod koniec 2010 r. uchwałą Rady Miasta przyjęto ?Program ograniczenia niskiej emisji dla miasta Opola?, na podstawie którego ustalono zasady udzielania z budżetu miasta dotacji na inwestycje zmierzające do poprawy jakości powietrza. Pieniądze mogły być wydatkowane na wymianę źródeł ciepła na bardziej przyjazne dla środowiska (w tym na ogrzewanie gazowe, olejowe, elektryczne oraz na podłączenie się do miejskiej sieci ciepłowniczej), a także na zakup i montaż instalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii, np. kolektorów słonecznych. W latach 2000-2016 udzielono blisko 2000 dotacji na zmianę sposobu ogrzewania. Od 2011 roku 382 wnioskodawców zmieniło sposób ogrzewania (stan na pażdziernik 2016 r.), jednakże często zmiana sposobu ogrzewania łączyła się z likwidacją kilku pieców. Koszt udzielonych od 2000 r. wyniósł ponad 4 mln zł.
Ponadto Miasto realizuje program pn. ?Likwidacja niskiej emisji wspierająca wzrost efektywności energetycznej i rozwój rozproszonych odnawialnych źródeł energii ? KAWKA?, w ramach którego podpisano umowy na dotacje dla dwóch edycji przedmiotowego programu. W efekcie zaplanowano likwidację 228 szt. kotłów lub pieców oraz montaż i uruchomienie 142 nowych źródeł ciepła o łącznej mocy 2,83 MW (w tym 116 pieców gazowych, 19 pieców elektrycznych, 1 węzła cieplnego oraz 6 pomp ciepła, a także czterech kolektorów słonecznych). Oszacowano, że zredukuje to emisję pyłów zawieszonych PM 10 o 4,3 Mg/rok, pyłów zawieszonych PM 2,5 o 4,1 Mg/rok, SO2 o 11,7 Mg/rok, NOx o 1,6 Mg/rok oraz CO2 o 827,6 Mg/rok.
Na terenie miasta Opola przeprowadzono inwentaryzację źródeł niskiej emisji. Dane te pomocne będą do podejmowania skutecznych działań związanych z likwidacją niskiej emisji. Dodatkowo zostaną wykorzystane na potrzeby opracowania nowego „Programu ochrony powietrza” i „Programu ograniczania niskiej emisji”.
Istotnym elementem poprawy jakości powietrza w mieście jest podłączenie do sieci ciepłowniczej. W ramach programu KAWKA Energetyka Cieplna Opolszczyzny do miejskiej sieci ciepłowniczej podłączyła 35 budynków, natomiast do końca listopada 2017 r. zostaną podłączone jeszcze 43 obiekty, w tym 18 budynków komunalnych.
Niska emisja w PGN
W ramach realizacji zadań z zakresu ochrony powietrza i ograniczenia niskiej emisji w 2015 r. opracowano ?Plan gospodarki niskoemisyjnej dla miasta Opola? (PGN). Dokument umożliwi aplikowanie o środki unijne w perspektywie finansowej 2014-2020 na realizację zadań związanych z termomodernizacją budynków komunalnych, w tym użyteczności publicznej i komunalnych budynków mieszkaniowych, wymianę oświetlenia ulicznego, wymianę miejskiego taboru autobusowego oraz na budowę i modernizacją infrastruktury drogowej.
W ramach realizacji zadań wynikających z PGN planowane są modernizacje miejskiej sieci ciepłowniczej oraz nowe przyłączenia budynków mieszkalnych. Wpłynie to również na zmniejszenie emisji pyłów zawieszonych, ponieważ zostaną zlikwidowane węglowe źródła ogrzewania. Tak wiele zadań przyczyni się także do ograniczenia emisji pyłów zawieszonych, poprawy funkcjonowania systemu transportu publicznego, m.in. przez uprzywilejowanie komunikacji zbiorowej, rowerowej i pieszej, budowę buspasów, parkingów park & ride, wdrożenie systemu Inteligentnych Systemów Transportowych itp. PGN ma na celu poprawę jakości powietrza na terenie miasta, w tym redukcje emisji pyłu zawieszonego PM 10 o 173,125 Mg/rok.
Wyniki inwentaryzacji
We wrześniu br. zakończyła się trwająca od kwietnia inwentaryzacja źródeł ciepła na terenie Opola. Ankieterzy odwiedzili ponad 8500 punktów adresowych (budynków), zlokalizowanych w różnych częściach miasta. Dzięki temu wiemy, w jaki sposób mieszkańcy naszego miasta ogrzewają swoje mieszkania. Inwentaryzacja dowiodła, że w ponad połowie sprawdzonych budynków ciepło jest dostarczone za pomocą ogrzewania elektrycznego, gazowego, olejowego, miejskiej sieci ciepłowniczej bądź odnawialnych źródeł energii. Paliwo stałe, w tym węgiel, stanowi źródło ciepła w przypadku blisko 42% budynków.
Jak dowiodły badania, przeważającym źródłem ogrzewania na paliwa stałe na obszarze miasta Opola są indywidualne piece c.o. Pod względem ilościowym stanowią one ponad 52% wszystkich rodzajów ogrzewania na paliwa stałe. Szczególnie wśród pieców kaflowych przeważają te, które mają ponad 10 lat (85% urządzeń grzewczych). Z kolei w grupie kotłów na biomasę dominują urządzenia nowe (do 5 lat).
Istotne jest też podejście mieszkańców miasta do kwestii wymiany ogrzewania. Przekazali oni blisko 1000 deklaracji chęci zmiany węglowych źródeł ciepła na ekologiczne rozwiązania. Największą popularnością wśród pragnących dokonać zmiany cieszą się: ogrzewanie gazowe, oraz przyłączenie do sieci ciepłowniczej. Jak widać, Opole podejmuje szereg inicjatyw, mających na celu poprawę jakości powietrza. Wiele z nich ma charakter wspomagający, a na widoczne efekty trzeba będzie jeszcze trochę poczekać. Jednak perspektywa oczyszczenia powietrza w tym mieście wydaje się coraz bliższa?
Od stycznia 2017 r. rusza nowy portal edukacyjny Miasta Opola: www.niskaemisjaopole.pl
Dofinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu, w ramach programu KAWKA oraz budżetu Miasta Opola
Fot. Depositphotos/lightsource
