Kamieniołom Kielniki

Nazwa ścieżki

Ścieżka "Kamieniołom Kielniki” (założyciele: Państwowy Instytut Geologiczny z samorządem gminy Olsztyn; ścieżka leży na obszarze Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd)

Długość ścieżki

5,3 km

Czas przebycia

2,5 h

Trasa (miasta)

Gmina Olsztyn koło Częstochowy, 10 km od głównej trasy Warszawa-Katowice, autobusy podmiejskie z Częstochowy do Olsztyna

Opis

Ścieżka znajduje się na północnym krańcu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, w gminie Olsztyn koło Częstochowy, na obszarze Parku Krajobrazowego Orlich Gniazd.
 

Dogodna lokalizacja – zaledwie 10 km od głównej trasy Warszawa-Katowice, a także dobre połączenia autobusami podmiejskimi z Częstochowy do Olsztyna, zachęcają do odwiedzenia tego pełnego uroku miejsca.

Ścieżka powstała dzięki współpracy Państwowego Instytutu Geologicznego z samorządem gminy Olsztyn. Otwarta została 29 sierpnia 2008 r. Całą trasę o długości 5,3 km przejść można w 2,5 godziny. Potrzebne są buty turystyczne, przyda się również latarka.

Na szlaku ustawiono sześć tablic informacyjnych dużego formatu z opisami i podstawowymi wiadomościami o budowie geologicznej regionu, genezy okolicznych skał wapiennych oraz zjawisk krasowych. Trasa prowadzi wśród malowniczych wzgórz zwieńczonych skałkami wapiennymi: Góry Cegielni, Ostrej Góry i Statkowej. Na najwyższym wzgórzu – Górze Zamkowej – wznoszą się ruiny zamku piastowskiego z XIV w.

W nieczynnym kamieniołomie Kielniki, który odsłonił wnętrze wapiennego wzgórza, można zobaczyć skamieniałości – gąbki i amonity – oraz zapoznać się z elementami budowy geologicznej terenu. Jaskinia w Kielnikach i Jaskinia Magazyn; dwie groty znajdujące się na trasie ścieżki, to przykłady form krasu podziemnego – specyficznego środowiska, znacznie różniącego się od tego, w którym żyjemy.

Na rynku w Olsztynie znajduje się tablica informująca ogólnie o ścieżce. Początek ścieżki znajdziemy przy budynku zabytkowego Spichlerza, w którym obecnie mieści się restauracja. Z rynku można tam dojść dwiema drogami: ulicą Zamkową, zwiedzając po drodze ruiny zamku w Olsztynie (opłata za wstęp na teren zamku – 2 zł.) lub omijając zamek – szosą do Janowa.

Przystanek 1 – Spichlerz

Zabytkowy drewniany spichlerz w Olsztynie, obecnie pełni funkcję restauracji. Początek ścieżki geologicznej można znaleźć z lewej strony budynku.

Z tego punktu szlak biegnie w stronę północnego podnóża Góry Zamkowej. Spomiędzy drzew wyłania się potężne wzniesienie zwieńczone białymi skałami i murami ruin zamku.

Przystanek 2 – Kilka słów o geologii Jury Krakowsko-Częstochowskiej

Widoczne wokół skały powstały w morzu szelfowym górnej jury – około 150 mln lat temu. Później podlegały deformacjom tektonicznych i erozji, związanej z rozwojem zjawisk krasowych. Charakterystyczne kształty skałek to w dużym stopniu efekt niszczącej działalności lądolodu skandynawskiegoo oraz wietrzenia w warunkach klimatu peryglacjalnego. Dzisiejszy krajobraz jest wynikiem różnej odporności skał na procesy wietrzenia. Dominujące nad okolicą wzgórze wzbudza podziw swoim majestatem. Nie bez powodu wybrano kiedyś to miejsce do wzniesienia budowli warownej. W mistrzowski sposób przy budowie murów i wież wykorzystano pionowe skały wapienne wieńczące wniesienie.

Szlak kieruje się na wschód, mijając od południa grupę ostańców Ostra Góra i wyprowadza na rozległe, piaszczyste tarasy nadzalewowe rzek, płynących w tej okolicy w plejstocenie i starszym holocenie.

Przystanek 3 – Skały wapienne

Roztacza się stąd panorama na pasmo białych skałek Góry Cegielnia. Tablica ze zdjęciem panoramicznym pomaga rozróżnić, które z nich zbudowane są z wapieni skalistych, a które z wapieni cienko- lub gruboławicowych. Z opisu można dowiedzieć się więcej o procesie powstawania tych skał wapiennych i poznać jeszcze inne ich rodzaje.

Ścieżka podąża przez rozległe połacie piasków, naniesionych przez rzeki w okresie lodowcowym i późniejszym, i kieruje się w stronę południowo-zachodniego skraju Góry Cegielnia. Wokół królują murawy kserotermiczne (ciepłolubne) obficie kwitnące wiosną i latem.

Przystanek 4 – Skamieniałości jurajskie

Na tablicy pokazane i opisane są organizmy, które zamieszkiwały morze, istniejące na tym terenie w okresie jury. Świadectwa ich życia – skamieniałe szczątki i ślady aktywności życiowej znaleźć można uważnie obserwując odsłonięte powierzchnie skał wapiennych.

Po ominięciu skał szlak kieruje się na północny wschód polną drogą, a następnie skręca w prawo, w kolejną dróżkę, która doprowadza do skraju urwiska – punktu widokowego nad zachodnią, niemal pionową ścianą kamieniołomu Kielniki. Bariery ochronne umożliwiają bezpieczne podziwianie widoków, ale wskazana jest ostrożność.

Przystanek 5 – Punkt widokowy Kamieniołom Kielniki

Jest to najwyższy punkt na krawędzi kamieniołomu. Wspaniale prezentują się stąd odsłonięte skały wapienne, zmieniające barwę w zależności od oświetlenia – raz są białe, raz różowe, bywają nawet karmazynowe.

Z tego miejsca widać najlepiej jak dużą część wzniesienia Kielniki pochłonęła działająca tu niegdyś kopalnia odkrywkowa. Stąd też można podziwiać roztaczającą się wokół panoramę wyżyny.
Ścieżka biegnie dalej wzdłuż północnej krawędzi kamieniołomu, a następnie schodzi w kierunku wjazdu do wyrobiska.

Przystanek 6 – Kamieniołom Kielniki
 
W kamieniołomie dostrzec można:

    * biohermy – soczewkowate formy wapieni skalistych, powstałe z dawnych kolonii gąbek
    * skamieniałości – gąbki i amonity, które spostrzegawczy obserwator odnajdzie nie tylko w oznaczonych miejscach,
    * formy krasu podziemnego – leje krasowe i otwór jaskini oraz głazy na dnie wyrobiska z pozostałością szaty naciekowej, które świadczą o tym, że fragmenty jaskini zostały unicestwione podczas prac wydobywczych.

Kamieniołom jest też doskonałym miejscem, aby odpocząć w połowie trasy. Przygotowano tu ławki oraz palenisko do rozpalania ogniska, przy którym zmarznięty może się ogrzać, a zgłodniały – usmażyć kiełbaskę.
Dalej szlak początkowo ostro wspina się stromą, wąską dróżką, a następnie prowadzi łagodniej wzdłuż południowej krawędzi wyrobiska do następnego punktu widokowego.

Przystanek 7 – Punkt widokowy Sokole Góry

Z tego miejsca prezentuje się również okazale najwyższa, zachodnia ściana kamieniołomu. Wyraźnie stąd widać uskoki, które gęstą siatką pocięły masyw wapienny.

Z punktu widokowego Sokole Góry ścieżka kieruje się na południe, w dół stoku góry Kielniki, aby po około 50 m minąć duży lej krasowy, w którym znajduje się boczny otwór Jaskini Magazyn. Znajdujący się nieopodal główny otwór umożliwia swobodne wejście do tej jaskini.

Przystanek 8 – Jaskinia Magazyn

Jest to mała jaskinia z dość dużą i przestronną salą, znajdującą się tuż za otworem. W czasach gdy w kamieniołomie eksploatowano wapienie grota służyła jako magazyn materiałów wybuchowych. Zbudowano wtedy schody ułatwiające wejście do jej wnętrza.

Zwiedzenie jaskini nie wymaga specjalistycznego sprzętu. Sztuczne oświetlenie nie jest konieczne, ale ułatwia dokładniejsze obejrzenie jaskini. Z tablicy informacyjnej dowiedzieć się można więcej o zjawiskach krasowych i rodzajach szaty naciekowej jaskiń.

Spod otworu jaskini szlak kieruje się wąską, leśną ścieżką w dół stoku Góry Kielniki, a następnie skręca w prawo w leśną drogę, która doprowadza do przystanku 4 (Skamieniałości jurajskie) – zamykającego pętlę ścieżki.